Als Kind Weten Wat Je Kunt Verwachten

Als kinderen zich ontwikkelen door zelf te spelen, dingen te ontdekken en veel contact met mensen te hebben, leren kinderen langzamerhand ook wat ze van de wereld en de mensen om hen heen kunnen verwachten: als ik dit doe dan gebeurt er dat. Je ziet ook dat jonge kinderen vaak dingen (en hun ouders) aan het uitproberen zijn. Weten of goed in kunnen schatten wat je kunt verwachten is een heel belangrijke vaardigheid voor het leren op school. Laat me je een voorbeeld geven:

Onlangs ben ik begonnen met tennislessen. Ik heb al eens eerder geschreven dat ik niets van tennissen wist. Als ik mensen zag tennissen zag ik hen tegen een bal slaan en die bal van de ene kant naar de andere gaan. Nu ik zelf tennis zie ik veel meer en snap ik het spel ook veel beter. Ik zie meer van de techniek die anderen gebruiken om de bal bijvoorbeeld effect te geven. Door mijn eigen ervaringen heb ik letterlijk er mee "oog" voor gekregen.

Ik ben nu in het stadium dat ik al blij ben dat ik de bal kan raken en aan de overkant op de goede plek kan krijgen. Maar een heel belangrijke vaardigheid heb ik nog niet waardoor ik min of meer toevallig op de goede plek sta als de tegenstander de bal speelt. Mijn tennisleraar ziet bijvoorbeeld aan de manier waarop de tegenstander de bal slaat, waar hij de bal kan verwachten. Hij heeft dan nog tijd om naar de goede plek op het speelveld te lopen en de bal gecontroleerd weer terug te slaan. Dat bedoel ik met "weten wat je te verwachten hebt". Dat kun je alleen door herhaling en oefening leren.

Hetzelfde geldt voor de vaardigheden die kinderen leren, niet alleen om op school goed te kunnen presteren maar ook om zich in de wereld goed kunnen handhaven en sociaal vaardig te worden. Kinderen moeten leren om goed in te schatten wat ze van de buitenwereld kunnen verwachten en hoe ze daar op vooruit kunnen lopen of kunnen reageren.

Kinderen die weinig zelf actief zijn en bijvoorbeeld veel tv kijken of computerspelletjes spelen kunnen naar verloop van tijd vast heeeeeeeel goed tv kijken en die spelletjes spelen. Maar is dat wat ze nodig hebben om (later) in hun leven als mens goed te kunnen functioneren? Het leven zal later vast niet alleen uit computerspelletjes spelen bestaan.

Alles wat kinderen er vanaf houdt om zelf actief te zijn, actief betrokken te zijn bij de wereld en de mensen om hen heen, belemmert kinderen ook om te leren wat ze van de wereld en de mensen om hen heen te verwachten hebben en hoe ze daarop zelfstandig goed kunnen reageren. In feite laat je ze met lege handen omdat ze op dit vlak gewoonweg te weinig zelf actief kunnen zijn, te weinig kunnen oefenen en daarmee eigen ervaring op doen. Dat begint eerst in het heel klein maar in de loop van de tijd kan dit tot een fors probleem worden. Hierdoor kan dit bij kinderen veel onzekerheid en gevoelens van onmacht, onvermogen en zelfs faalangst oproepen.

Bij het leren op de basisschool is het vanzelfsprekend heel belangrijk dat je goed in kunt schatten wat er gebeurt als je "dit-of-dat" doet. Als ik dit zeg wordt juf of meneer boos of als dit gebeurt en ik dat doe dan lukt het allemaal veel beter. Dit alles draagt bij aan het zelfvertrouwen van kinderen en de ontwikkeling van het zelfgenererend leervermogen.

Derde Leervaardigheid: Planmatig Werken

Het is voor kinderen heel belangrijk om te leren om volgens een plan en gestructureerd iets aan te pakken. Dat klinkt veel groter dan het is maar desalniettemin is het een probleem als kinderen het niet kunnen.

Veel kinderen leren niet meer voldoende om vanaf het begin iets op te bouwen en volgens een eigen plan te werk te gaan. Het gevolg is dat ze zomaar iets doen en hopen dat het dan allemaal goed komt. Iets gestructureerd aan kunnen pakken kun je niet zomaar. Dit is ook een echte vaardigheid die geleerd moet worden.

Omdat veel kinderen niet meer voldoende tot zelf spelen (kunnen) komen, komt ook het leren om iets gestructureerd aan te pakken ernstig in de knel. Door al het kant-en-klare-speelgoed en "digitaal vermaak" worden kinderen niet meer gestimuleerd om eigen ideeën te ontwikkelen en uit te voeren.

Als je als kind bijvoorbeeld van houten blokken een straat met huizen wilt bouwen, een kasteel of een hut van lappen dan moet je voor jezelf een beeld hebben hoe dat er dan uit moet gaan zien. Je moet ook weten waar je moet beginnen en hoe de huizen of het kasteel opgebouwd moet worden, met ramen, deuren een dak enz. of hoe je de stoelen moet neerzetten en de lappen er over hangen. Het klinkt allemaal logisch maar er zijn echt kinderen die niet weten hoe ze zoiets aan zouden moeten pakken.

Als je als kind de leervaardigheid van planmatig en gestructureerd iets opbouwen door het ZELF DOEN, bedenken en uitvoeren, niet of onvoldoende geleerd hebt dan kan het op school heel lastig worden om zelfstandig de opdrachten die je krijgt uit te gaan voeren. Dit komt simpelweg omdat je niet weet hoe je zoiets aanpakt, waar je moet beginnen en hoe je stap voor stap door het hele proces moet gaan om tot resultaat te kunnen komen.

Door zelf te spelen, zelf dingen te bedenken, zelf dingen te bouwen of te maken, leren kinderen om planmatig en gestructureerd te handelen en dus ook om beter vanuit een plan en georganiseerd te kunnen denken. De vaardigheden die via het ZELF DOEN geleerd worden kunnen later dan ook veel gemakkelijker alleen in het denken en op abstract niveau gebracht worden. Gestructureerd DOEN ontwikkelt zich tot gestructureerd kunnen DENKEN en LEREN.

Op deze manier worden samen met de motorische ontwikkeling van kinderen andere heel belangrijke vaardigheden ontwikkeld die voor het goed kunnen leren op de basisschool van bijzonder groot belang zijn.

Belangrijke Niveaus Waarop Kinderen Zich Ontwikkelen

Het is belangrijk om je jezelf te realiseren dat kinderen zich op twee belangrijke niveaus ontwikkelen.

Het eerste niveau is voor iedereen zichtbaar en dat is natuurlijk het gebied van de lichamelijke ontwikkeling. Onze waarneming beperkt zich voor een groot deel tot de buitenkant want de processen die zich in het lichaam afspelen kunnen we met onze ogen niet zien. Vanaf de conceptie groeit je kind en in zijn lichaam voltrekken zich ingewikkelde biologische en neurologische processen.

Op die biologische en neurologische processen ga ik niet verder in maar het is wel belangrijk om je te realiseren dat die processen er zijn en dat die alleen maar de wetten van de natuur kúnnen volgen. In de loop van die natuurlijke ontwikkeling aan de ene kant en door de dingen die in het leven van kinderen gebeuren aan de andere kant, worden deze processen beïnvloed en geven ze vorm aan de lichamelijke opbouw van je kind.

Het tweede gebied is het gebied van de persoonlijkheid. Dat is datgene waar jouw kind “ik” tegen zegt. Hoe ouder je kind wordt, hoe meer van die persoonlijkheid voor jou en anderen zichtbaar wordt. Toch is die persoonlijkheid vanaf de geboorte al aanwezig en wordt vanaf dat moment verder ontwikkeld. In die persoonlijkheid speelt zich het leerproces af, in wisselwerking met zijn lichaam en de buitenwereld.

Dat gebeurt aan de ene kant door de beleving die de persoonlijkheid zelf van de dingen heeft en aan de andere kant door hetgeen de omgeving die persoonlijkheid aanbiedt of juist onthoudt. Daarbij heeft iedere persoonlijkheid talenten die hij in de loop van zijn leven ontwikkelt zodat hij de doelen, die hij zichzelf stelt, kan bereiken.

In veel gevallen “weten” kinderen onbewust dat ze dingen in hun leven willen / moeten gaan vervullen en alles wat ze doen staat (nog steeds onbewust) in het teken van die gerichtheid. Tenminste als ze de mogelijkheden krijgen om zich ten volle te ontwikkelen.

Daar liggen voor ouders veel mogelijkheden om hun kinderen te bieden maar ook beperkingen omdat je niet weet wát die doelen van je kinderen uiteindelijk zullen zijn. Als onze kinderen klein zijn kúnnen we ook niet weten wat onze kinderen in het leven zouden willen bereiken.

Het belangrijkste wat we als ouders dus kunnen doen is onze kinderen zoveel mogelijk de gelegenheid geven hun eigen talenten en capaciteiten tot volle bloei te laten komen. Als we er in slagen om ze zo veelzijdig mogelijk eigen ervaringen aan te bieden dan geven we ze de “handvatten” om later te kiezen op welk gebied ze zich verder willen gaan ontwikkelen.

Het is belangrijk om er bij stil te staan dat de persoonlijkheid, het “ik” van het kind, zijn lichaam nódig heeft om zijn talenten te ontwikkelen en zijn doelen te bereiken. Door zelf zoveel mogelijk actief bezig te zijn ontwikkelt je kind niet alléén zijn motoriek maar ook de mogelijkheid om zijn eigen leerproces in te gaan. Hoe ouder je kinderen worden, hoe minder je constant in de buurt kunt zijn om ze te helpen en ze voor “fouten” of “onheil” te behoeden. Dat betekent dat het belangrijk is dat ze leren om hun “eigen hersens” te gebruiken en hun eigen “problemen” op te lossen. Een van de belangrijke taken die je als ouder hebt is je kinderen onafhankelijk van jou te maken zodat ze straks als sterk mens hun eigen leven kunnen gaan leiden.

Het “ik” heeft dus een lichaam nodig dat optimaal ontwikkeld en goed “bestuurbaar” is zodat het als een “goed stuk gereedschap” in het leven gebruikt kan worden. In de loop van de eerste jaren van de ontwikkeling is de persoonlijkheid bezig om de verbinding met het lichaam te leggen, het te leren “besturen” en om via dit lichaam de wereld om zich heen te gaan begrijpen en “in bezit’ te nemen.

In het begin heeft je kind nog maar weinig bewustzijn van het eigen lichaam en het functioneert nog vanuit reflexen. Langzaam maar zeker leert het zijn lichaam kennen en steeds gerichter besturen. Daarvoor is heel veel oefening en herhaling nodig en gaan de ontwikkeling van de motoriek en de persoonlijkheid hand-in-hand.

Nu gebeurt dat eigenlijk je hele leven nog wel want we leren allemaal (als het goed is) van de dingen die we doen. Maar wij, als volwassenen, kunnen al veel dingen alleen met ons hoofd leren en begrijpen. Dat komt omdat we de noodzakelijke basis daarvoor hebben. Kinderen hebben die basis nog niet. Ze zijn juist bezig om die door eigen ervaring op te bouwen.

Is het lichaam sterk, goed en veelzijdig ontwikkeld dan geeft dat kinderen een goede basis om ook hun persoonlijkheid optimaal te ontwikkelen en de dingen die ze willen doen ook te kúnnen doen. We weten allemaal dat wij ook niet optimaal kunnen functioneren als we teveel te verwerken krijgen, ons niet fit voelen of wanneer ons lichaam ons beperkingen oplegt. Daar kun je eigenlijk niet omheen. Voor kinderen geldt in dat opzicht precies hetzelfde.