Praktisch inzicht ontwikkelen door spelen

Gisteren heb ik over het ontwikkelen van praktisch inzicht geschreven en hoe belangrijk dat is voor het leren op school. Je kind spelenderwijs laten helpen met klusjes is een hele goede manier om je kind te helpen praktisch inzicht te ontwikkelen. Het is voor kinderen heel belangrijk om processen te kunnen volgen: hoe doe je de was, hoe was je af, hoe bak je een appeltaart, hoe maakt je soep, hoe timmer je een vogelhuisje of een konijnenkooi enz. Door te helpen, ontwikkelt je kind op een natuurlijke manier allerlei motorische vaardigheden, ontwikkelt het zijn zintuigen (reuk, smaak, gehoor, visuele vaardigheden enz.) en leert het hoe de dingen letterlijk werken in de wereld. Hierdoor zal het later veel gemakkelijker andere processen (bij het leren) kunnen volgen. Voor de rest verwijs ik naar mijn vorige bericht.

Als je een hele klas kinderen (groep 3) een betrekkelijk simpele, motorisch gerichte opdracht geeft met gebruik van testmateriaal, zie je dat een flinke groep kinderen problemen heeft met het inschatten wat er logischerwijs gaat gebeuren als ze gaan beginnen om de opdracht uit te voeren. Je ziet ook dat ze problemen hebben om letterlijk hun lichaam van binnenuit te besturen en om van hun eigen handelen te leren. Ik hoorde een paar weken geleden een mooie benaming daarvoor: motorische intelligentie. Dat is het op intelligente wijze bij kunnen sturen van je eigen handelingen en ervan leren. Dat heeft zeker ook met praktisch inzicht te maken: je ziet wat er gebeurt of wat je doet en je ziet of wat je doet wel of niet werkt. Dat heeft ook met actie en reactie, waar ik al eerder over schreef, te maken. Je kunt dan de dingen die je doet of hoe je ze doet zelf veranderen en bijsturen zodat je beter resultaat bereikt. Dat is een vaardigheid die je in je leerproces absoluut nodig hebt.

Om praktisch inzicht te ontwikkelen moet je als kind natuurlijk zelf dingen doen en er liefst met enthousiasme en interesse bij betrokken zijn. Spelen is de meest natuurlijke manier voor kinderen om zich te ontwikkelen. De kunst voor de volwassenen is om dit spelen te stimuleren en het kind speelgoed en andere materialen te geven die hem helpen zoveel mogelijk vaardigheden te ontwikkelen.

Speelgoed Voor Jonge Kinderen Moet Simpel Zijn

Simpele dingen van natuurlijke materialen (veel verschillende soorten hout, metaal, katoen, wol, zijde) gemaakt, hebben de voorkeur omdat plastic altijd hetzelfde voelt en smaakt (kleintjes stoppen alles nog in hun mond en voelen de structuur, temperatuur enz.). Voor de wat oudere kinderen is het nog steeds heel belangrijk om gevoel voor kleine verschillen te ontwikkelen omdat een goed ontwikkeld onderscheidingsvermogen voor het leerproces heel belangrijk is als je b.v. de letters gaat leren. Kleine kinderen moeten hun zintuigen nog ontwikkelen en hoe meer ze met allerlei verschillende materialen in contact komen, des te meer gevoel ze voor die kleine verschillen gaan ontwikkelen. In onze taal komt dat mooi tot uitdrukking in “ergens gevoel voor hebben” of “iets aanvoelen”. De Duitsers noemen het “Fingerspitzengefuhl” en dat wil niet zeggen dat ze alles eerst vastpakken maar dat dit gevoel naar een andere niveau is getild. Het woord “voelen” brengt tot uitdrukking dat er ook iets van een innerlijk “tasten” aan te pas komt. Je moet “ge-voel” voor dingen ontwikkelen om ook meer praktisch inzicht te kunnen hebben. Omdat dit hele proces zich op een onbewust niveau afspeelt, staan we er niet bij stil dat het heel erg belangrijk is dat deze vaardigheden voor het leerproces op school ontwikkeld moeten zijn.

Plastic als materiaal is altijd hetzelfde en er valt dus weinig verschil aan te beleven. De commercie ontwikkelt speelgoed ook voor volwassenen, die het leuk moeten vinden om het te kopen of cadeau te geven en de (grotere) kinderen worden door goed doordachte marketing verleid om het moderne speelgoed te willen hebben. Mijn stelling dat veel speelgoed maar in zeer beperkte mate positief bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen zal ik in latere berichten nog verder toelichten.

Wat Is de Functie Van Speelgoed Eigenlijk En Wat Is De Relatie Ontwikkeling-Speelgoed?

Als je een dreumes of peuter hebt dan weet je dat ze eigenlijk het liefst spelen met de dingen die de volwassenen ook gebruiken. Dat komt omdat ze de dingen die ze zien en meemaken na willen spelen. De volwassenen zijn immers hun "voor-beelden". Heb jij ook een enorme hoeveelheid speelgoed waar je kind eigenlijk niets mee doet? Heb jij ook gezien dat het eigenlijk liever speelt met de wasknijpers, de deksels van de pannen, de onderzettertjes die op tafel liggen enz. Dat is geweldig want deze dingen geven je kind veel meer tastvariatie en beleving van de wereld dan dat het meeste speelgoed doet. Geef kleine kinderen b.v. een paar, van verschillende soorten hout gemaakte, bakjes en mandjes waar het dingen in kan doen en er weer uit kan halen. Een mand met houten blokken en wat lappen erbij geven je kind al heel wat basis om tot zelfstandig spelen te komen. Verder is in huis rondscharrelen of kruipen en allerlei dingen tegenkomen (je ziet kinderen ook van alles uitproberen) een geweldige manier om alles om je heen te leren kennen. Kleuters en peuters leren door spelen “de wereld ontdekken” met alle vormen en materialen die er zijn. Daar heb je b.v. geen Fisherprice speelgoed voor nodig.

Voor je peuter en kleuter is speelgoed dat niet "af" is het beste speelgoed dat er is: een grote doos waar je in kan kruipen, grote lappen waar je, met behulp van b.v. de huiskamerstoelen een tent van kunt bouwen (een zaklamp erbij maakt het "spannend"), blokken om huizen, straten en kastelen mee te bouwen, eenvoudige lappen poppen enz. Speelgoed dat niet "af" is, daagt kinderen uit om hun eigen fantasie te gebruiken, te experimenteren en daardoor ook te ontdekken hoe de dingen om zich heen zich "gedragen": blokken moeten recht liggen anders valt je toren om, hoe moet je een lap neerleggen zodat hij niet wegglijdt, hoe kun je een hutje maken zodat je er helemaal in weg kunt kruipen, hoe gebruik je wasknijpers om je lappen mee vast te zetten enz. Tegelijkertijd worden alle motorische vaardigheden op een natuurlijke manier geoefend. Het leerproces op school wordt hier al voorbereid. Kinderen leren om zelf en op hun eigen niveau al spelend en lerend praktisch inzicht te ontwikkelen en hun eigen problemen op te lossen. Peuter spel is essentieel voor het latere leren op school.

Verder is speelgoed waar kinderen het dagelijkse leven mee na kunnen spelen heel belangrijk zoals een eenvoudig poppenbedje, een poppenwagen, een eenvoudige speelgoed keuken met kleine pannetjes enz. Simpele dingen zoals een blokje of steentje kunnen de ene keer nog brood om te eten zijn of geld om mee te betalen. Hoe minder "af" het speelgoed is, hoe meer het kind de gelegenheid krijgt om zijn eigen fantasie te ontwikkelen. Het behoeden van die fantasie is zo belangrijk omdat het het denken nog niet vastlegt en het de kinderen stimuleert om creatief te zijn en zijn eigen voorstellingsvermogen te ontwikkelen. Op het spelen door grotere kinderen kom ik in een later blog nog terug.

Televisie Kijken Als "Hinderpaal"

Er zijn meerdere redenen om kinderen zo weinig mogelijk tv te laten kijken. Vanuit het oogpunt van de ontwikkeling van praktisch inzicht is het, lijkt mij, duidelijk waarom tv-kijken niets aan de ontwikkeling van (jonge) kinderen bijdraagt. Nee, het houdt ze juist lijfelijk passief en het is dodelijk voor de ontwikkeling van eigen fantasie, eigen activiteit en creativiteit. Feitelijk leren de kinderen af om zelf te spelen en actief te zijn en dus om te leren. Verder is tv kijken slecht voor de ontwikkeling van visuele vaardigheden maar daar later mee over.

Doordat kinderen de (vele) uren die ze voor de tv zitten (in de voorschoolse leeftijd gemiddeld anderhalf tot 2 uur!) dus niet bewegen en passief zijn, ontwikkelen ze in die (vooral voor jonge kinderen kostbare) tijd ook geen vaardigheden. De ontwikkeling van jonge kinderen gaat snel en het risico is groot dat fases in de ontwikkeling onvoldoende worden doorgemaakt waardoor er snel "gaten" dreigen te vallen. Verder belast je je kind met allerlei indrukken, geluiden enz. die het nog niet kan plaatsen en begrijpen omdat het daar nog niet genoeg eigen ervaringen tegenover kan zetten. Het argument dat tv-kijken educatief zou zijn gaat niet op omdat we dan scholen VOL hele slimme kinderen zouden moeten hebben maar je ziet juist het tegendeel. Steeds meer kinderen lopen een ontwikkelingsachterstand op en dat komt voor flink een deel omdat tv-kijken kinderen verhindert om zelf actief betrokken te zijn. Ze worden consumptief en raken eraan gewend om vermaakt te worden i.p.v. zichzelf te vermaken en actief bezig te zijn. Verder ontwikkelen ze steeds minder goed hun motorische vaardigheden, maken ze steeds minder het hierboven beschreven leerproces door, worden minder creatief en krijgen te weinig eigen ervaring waardoor veel minder praktisch inzicht ontwikkeld kan worden.

Hoe tv kijken kinderen verder beïnvloedt komt in volgende berichten nog uitgebreid aan de orde. Berichten die hierover in de media verschijnen zal ik ook in de links aan de rechterkant van mijn blog opnemen.

Bericht dat te denken geeft !

In de Telegraaf van woensdag 26 november (zie link aan de rechterkant) wordt het fenomeen Truman-syndroom genoemd. In het artikel wordt uitgelegd dat dit syndroom genoemd is naar de bekende film "The Truman Show" waarin Jim Carrey zonder dat hij het weet de hoofdrol speelt in een levenslange realityshow. Het artikel meldt dat artsen steeds vaker mensen hun praktijk zien binnenkomen die denken dat ze in een tv-serie leven en continue worden gefilmd.

In het artikel kun je ook lezen dat volgens de Canadese psychiater Ian Gold de programma´s mensen die al onderliggende problemen hebben, geen goed doen. Ook Londense onderzoekers deden in augustus in de British Journal of Psychiatry al melding van het Truman-syndroom. Daarin werd een 26-jarige postbode omschreven die dacht dat de wereld om hem heen niet echt was en dat hij de hoofdrol speelde in een tv-serie.

Als je dit leest vanuit de vraag wat de effecten voor de ontwikkeling van kinderen zijn dan is het een heel dramatisch bericht. Ik heb zelf ook al kinderen gezien die niet meer in een echte wereld leven en niet weten hoe de dingen in het echte leven werkt. Nu lees ik dat het een al bekend syndroom is en daar kan ik nu ook naar gaan verwijzen want ouders geloven mij niet als ik hen vertel dat hun kind voor het leven beschadigd dreigt te raken door teveel tv kijken.

Kinderen zijn zeker nog veel kwetsbaarder dan volwassenen omdat ze nog een beeld over hoe de wereld eruit ziet moeten vormen. Als ze vele uren voor de tv zitten, hoe moeten ze dan weten hoe het er in de "echte" wereld aan toe gaat en hoe moeten ze dan vaardigheden die voor het leren (dit moet in de "echte wereld" gebeuren!) zich eigen maken? Als tv kijken al zo'n effect op volwassenen kan hebben, hoe zit dat dan met kinderen. De Franse overheid heeft niet voor niets peuter tv al verboden.

Eeste Leervaardigheid: Praktisch Inzicht

Als je kijkt naar kinderen met leerstoornissen dan zie je dat er nagenoeg altijd meerdere dingen zijn waar kinderen problemen mee hebben. Dat komt omdat alles met alles samenhangt. Als de motoriek onvoldoende ontwikkeld is (wat bij nagenoeg al deze kinderen het geval is) dan zijn de vaardigheden die TEGELIJKERTIJD met de motoriek ontwikkeld hadden moeten worden, ook onvoldoende ontwikkeld. Bij nagenoeg alle diagnoses die gesteld worden zoals dyslexie, dyspraxie, dyscalculie, DCD, ADHD, ADD, PDD-NOS enz. is sprake van onvoldoende motorische ontwikkeling en de daarmee samenhangende andere problemen. In de loop van de komende tijd zal ik een voor een de leervaardigheden, die ook voor het leren op school heel erg belangrijk zijn, bespreken.

In De Ontwikkeling Van Het Kind Hangt Alles Met Alles Samen

Alle leervaardigheden die je als kind moet ontwikkelen zijn eigenlijk even belangrijk want, zoals gezegd, hangt alles met alles samen. Daarom zijn er zoveel verschillende variaties in leerproblemen om dat bij het ene kind een bepaalde combinatie van vaardigheden minder goed ontwikkeld is en bij het andere kind een andere combinatie. Maar je moet als kind alle vaardigheden samen kunnen laten werken om goed te kunnen functioneren. Een van die leervaardigheden is "Praktisch Inzicht". Als je als kind naar de basisschool gaat dan ga je "echt leren". Het schoolsysteem is er op ingesteld dat kinderen, als ze naar groep 1 gaan, een aantal basisvaardigheden hebben zodat ze al min of meer zelfstandig kleine werkjes kunnen maken, al een beetje kunnen knippen, plakken, tekenen enz. In de loop van de jaren wordt er steeds meer zelfstandigheid van kinderen verwacht. Je staat er misschien niet zo bij stil maar voor nagenoeg alle dingen die je als kind op school gaat leren, is praktisch inzicht heel belangrijk omdat je toch, na instructie van de juf of meneer, zelf dingen moet kunnen gaan doen. Als je dan al een beetje weet hoe je dingen aan moet pakken en op jouw niveau al dingen zelf kunt doen, heb je een goede basis om op te bouwen. Hoe meer je al zelf kunt, hoe beter je motorisch ontwikkeld bent, hoe sneller je dingen oppakt des te minder hoef je op hulp te wachten en verloopt je leerproces veel sneller en heb je er ook meer plezier in. Zoals ik al eerder beschreven heb, lijken veel dingen voor ons, als volwassenen, simpel maar als kind moet je wel een aantal basisvaardigheden hebben anders weet je niet hoe je "zoiets simpels" aan moet pakken.

Een Flink Deel Van De Wereld Van Volwassenen Is Voor Het Kind Onzichtbaar

Gisteren vroeg ik me in mijn blog af of gemak nu echt altijd de mens wel "dient". Veel dingen die moeten gebeuren blijven voor kinderen onzichtbaar zoals wassen, afwassen, de weg zoeken (we hebben nu GPS), brieven schrijven (we zitten achter de computer en kinderen zien niet wat we aan het doen zijn), woorden en telefoonnummers opzoeken (op de computer) en noem maar op. Jonge kinderen missen hierdoor veel "te volgen" dingen die volwassenen doen. Het blijft steeds vaker voor hen onzichtbaar. Zijn onze kinderen wel "gediend" met het "gemak" dat we nu vaak hebben? In veel opzichten wel natuurlijk, maar het ligt er ook aan hoe je er mee omgaat.

Hoe Help Je Je Kind Praktisch Inzicht Te Ontwikkelen?

Praktisch inzicht ontwikkel je als kind door te spelen, zelf dingen te doen of mee te helpen als anderen iets doen. Het begint vaak met eerst te zien hoe anderen dingen doen. Als je erop let, kun je gewoon in je dagelijkse doen en laten je kind helpen om praktisch inzicht te ontwikkelen. Jonge kinderen vinden het prachtig om te "helpen" hoewel wij dat niet altijd als "helpen" ervaren. Wat wij doen dat willen zij ook doen en het is heel belangrijk dat we dat blijven stimuleren ook al krijgen wij dan niet altijd gedaan wat we hadden willen doen. Jonge kinderen vinden het heerlijk om b.v. te helpen afwassen: een stoel voor het aanrecht, schortje voor, een teiltje met lekker warm water en vooral veeeeel schuim en afwassen maar! Een geweldige activiteit om motorische vaardigheden te ontwikkelen, om de zintuigen te ontwikkelen en om de wereld om je heen te leren kennen. Het is prachtig om naar een spelend kind te kijken en om te zien hoe het de bewegingen en gedragingen van water b.v. bestudeert, kijkt hoe de druppels spetteren of in elkaar lopen op het aanrecht, hoe kopjes vollopen en dan overlopen enz. Je kunt allerlei van dit soort kleine karweitjes bedenken om samen met je kind, spelenderwijs te doen. Verder leren kinderen heel veel van zelf dingen bouwen en uitproberen. Ik kom daar later nog op terug maar karweitjes samen doen zijn ervaringen die voor kinderen heel belangrijk zijn om praktisch inzicht te ontwikkelen.

Voor de wat oudere kinderen is het nog steeds belangrijk om karweitjes te leren doen. Ook al zijn ze er niet "handig" in. Het probleem is vaak dat, wanneer kinderen niet zo "hand-ig" zijn, ze de dingen proberen te ontlopen, steeds minder dingen gaan doen en daardoor ook steeds minder vaardigheden verder ontwikkelen en/of verfijnen. Als volwassenen ben je snel geneigd om het dan maar te "laten zitten" en het zelf te doen. Toch is het belangrijk om kinderen dingen (zelf) te laten doen ook als ze dat niet leuk vinden of smoesjes bedenken om er onderuit te komen. Het kind zelf laten denken en zelf achter eventuele "fouten" laten komen en laten herstellen (mits dat geen gevaarlijke situaties oplevert) leert hen hun eigen leerproces in de hand te krijgen. Fouten maken moet niet gezien worden als "falen" maar als een kans om er wat van te leren en het de volgende keer beter te (kunnen) doen. Fouten (mogen) maken is essentieel voor nagenoeg ieder leerproces. Het is wel belangrijk om erop te letten dat je je kind dingen laat doen die aansluiten bij het niveau van zijn (motorische) ontwikkeling. Ik kom hier later ook nog op terug.

Spelen Is Leren En Leren Is Spelen

Alles is voor de peuter spel en spelen is voor jonge kinderen de manier om te leren. Voor ons zijn karweitjes die gedaan moeten worden vaak vervelend en saai maar voor jonge kinderen is het DE manier om spelenderwijs de wereld om hen heen te leren begrijpen en te leren om er deel aan te nemen. Verder geeft het kinderen ervaringen om daarna, als ze aan het spelen zijn, de dingen die ze beleefd hebben, na te spelen. Ze kunnen er in hun fantasie een heel spel aan vast hangen omdat je ze zinvolle, tastbare en beleefbare dingen hebt laten doen. Vanuit dit gezichtspunt is voor peuters speelgoed nog niet zo belangrijk en geeft het dagelijkse leven nagenoeg alles wat het voor zijn ontwikkeling nodig heeft.

Praktisch Inzicht Hebben Moet Je Leren

De manier om kinderen te leren praktisch inzicht te ontwikkelen is door ze zoveel mogelijk dingen ZELF te laten doen en probleempjes op hun niveau zelf op te laten lossen. Daarbij is het belangrijk om niet teveel uit te leggen of instructie te geven maar het kind de tijd geven om het zelf uit te puzzelen. Het is voor kinderen heel belangrijk om te leren van hun eigen handelingen, van hun "fouten" te leren en daardoor hun eigen leerproces door te maken. Als je geleerd hebt om zelfstandig iets te leren of uit te zoeken, heb je daar voor de rest van je leven heel veel profijt van. Het kind leert op die manier om, steeds op zijn eigen niveau, in zichzelf een leerproces in gang te zetten en in gang te houden, zonder hulp van buitenaf. Een van de manieren is dus door je (jonge) kind te laten leren door spelenderwijs mee te helpen en door jou na te doen. Later kunnen ze dan zelfstandig dingen gaan doen zoals de tafel dekken, spulletjes opruimen (goed om te leren ordenen b.v.) enz.

Een klein portemonneetje met wat geld erin en je kind steeds b.v. een eigen boodschapje te laten kopen geeft het de ervaring van geld en wat je met geld kunt doen. Winkelen, dingen kopen, geld en betalen b.v. worden op die manier letterlijk tastbare begrippen waardoor het digitale geldverkeer en pinnen later ook beter begrepen kan worden. Dit geeft kinderen ervaringen waar ze later de dingen die ze op school gaan leren weer aan vast kunnen "knopen". Dus je kunt van alles bedenken om je kind bij te betrekken: ramen wassen, de stoep vegen, handveger en blik gebruiken, kleine wasjes doen, appeltaart bakken, zelf pizza maken en noem maar op. Tegelijkertijd worden allerlei motorische vaardigheden op een betekenisvolle manier geoefend: naar de winkel lopen, het winkelwagentje duwen, boodschapjes inladen, geld pakken en tellen, deeg kneden, appels snijden en ga zo maar door.

Motorische Vaardigheden Verbinden Met Andere Vaardigheden

Als (jonge) kinderen al doende motorisch vaardiger worden en ze door dagelijkse bezigheden de wereld om hen heen beter leren begrijpen dan worden ze zelfstandiger, motorisch vaardiger, krijgen ze meer zelfvertrouwen en zullen ze daardoor ook meer nieuwe dingen aan (durven) pakken en zodoende nog meer leren. Je krijgt dan een sneeuwbaleffect waardoor de leerervaringen een steeds groter gebied gaan bestrijken en zo geef je de beste begeleiding kinderen kunnen wensen. Praktisch inzicht ontwikkelen is essentieel om b.v. faalangst zoveel mogelijk te voorkomen omdat het kind in zichzelf het gevoel en de wetenschap ontwikkelt dat het de dingen om zich heen begrijpt en er mee om kan gaan. Daarnaast (en ook mede daardoor) ontwikkelt en verfijnt het steeds meer motorische vaardigheden om te kunnen doen wat er van hem of haar verwacht wordt of wat het zelf van plan is om te doen. Als deze basis er niet of onvoldoende is, wordt het leren op school vaak al meteen moeilijker.

Dient Gemak De Mens Echt?

Dat is het spreekwoord toch: "Gemak dient de mens" maar is dat echt altijd zo? We leven in een tijd dat alles gemakkelijk en snel moet. Komt dat omdat we vinden dat we op zoveel "fronten" optimaal moeten functioneren? Ik zie jonge en vaders en moeders die een perfecte vader en moeder willen zijn, het huishouden moet gedaan worden, je wilt een sociaal leven hebben en tegelijkertijd ook nog allebei een (fultime of parttime) baan hebben. Natuurlijk willen we dan dat de dingen in het huishouden b.v. snel en gemakkelijk gedaan kunnen worden.

Maar als we nu hier eens naar kijken vanuit het oogpunt van de ontwikkeling van (jonge) kinderen. Als je vroeger kind was dan was er van alles te beleven: de smid kwam het paard beslaan, het hooi moest binnengehaald worden en jij moest helpen, de groenten werden van het land gehaald en ingemaakt voor de winter enz. Zo is het eeuwen en eeuwen gegaan, toen de mensen nog dicht bij de natuur leefden en kinderen zich daarom ook op een natuurlijke manier ontwikkelden. Voor de kinderen van deze tijd ligt het allemaal heel anders. Veel dingen die de ouders doen, zijn niet meer zichtbaar en daardoor is het voor hen moeilijker te begrijpen waar die allemaal mee bezig zijn of op hun manier er aan deel te nemen. We kunnen het ze wel proberen uit te leggen maar voor kinderen blijft het dan toch snel een "abstract" verhaal dat niet echt door henzelf meebeleefd kan worden. Verder hebben we wasmachines, vaatwassers, magnetrons, kant-en-klaar-maaltijden zodat het "handwerk" niet meer gedaan wordt. We gaan "snel" even boodschappen doen, "snel" naar zwemles enz.

Maar Welke Signalen Geven We Hiermee Aan Onze Kinderen?

Het is dan heel goed mogelijk dat onze kinderen van ons leren dat alles (wat voor hen zichtbaar is) gemakkelijk moet gaan, anders doen we het liever niet of bedenken we wat zodat een ander het voor ons doet. We repareren b.v. bijna niets meer want we kopen liever iets nieuws. Ze leren van ons ook dat je snel resultaat moet hebben anders is het de moeite niet waard. We nemen onze kinderen dingen uit handen en doen het liever zelf omdat dat veel sneller gaat. We nemen de auto of zetten ons kind in de buggy omdat we dan sneller de dingen gedaan hebben.

Wat Betekent Dit Voor Het Leren Voor Kinderen Op School?

Het kan zijn dat kinderen dan onvoldoende zelf actief zijn geweest en daarmee niet geleerd hebben dat het soms veel moeite kost om iets te leren. Neem nu het leren lezen, leren schrijven, leren zwemmen, leren fietsen enz. Dat zijn dingen waar veel oefening voor nodig is en die tijd kosten om "onder de knie" te krijgen. Als kinderen door het DOEN niet geleerd hebben HOE je ergens energie in moet stoppen dan is het later, bij het leren op school, veel moeilijker om dat alleen in je hoofd wel te kunnen. Voor veel dingen op school moet je echt doorzettings-vermogen hebben om die te leren.

Mijn Kind Doet Zijn Best Niet

Ouders en leerkrachten hebben dan vaak het gevoel dat kinderen hun "best" niet doen maar als je als kind niet voldoende hebt kunnen ervaren HOE je je best moet doen, door dingen met moeite je eigen te maken, dan weet je als kind vaak ook niet goed genoeg hoe je dat dan op school wel kan doen. Dingen die voor ons heel vanzelfsprekend zijn (omdat wij ze nog wel geleerd hebben doordat de omstandigheden gewoon anders waren) hoeven voor kinderen helemaal niet vanzelfsprekend te zijn. ALLE VAARDIGHEDEN moeten GELEERD en vooral ook GEOEFEND worden dus ook dit soort vaardigheden.

Kinderen Krijgen Vaak Te Snel Hulp Van Een Volwassene

Volwassenen (of dat nu vaders, moeders, leerkrachten, opa's of oma's zijn) hebben de neiging om teveel voor hun kinderen te doen zodat kinderen niet leren om zelf praktisch inzicht te ontwikkelen. We kopen b.v. schoenen met klitteband omdat strikken teveel "gedoe" is. Maar het leren van het strikken van je eigen veters is heel belangrijk. Je moet kijken hoe een ander het doet en dat zelf nadoen. Je leert je fijne motoriek te ontwikkelen en je leert je vingers steeds beter te "besturen". Als volwassenen is het belangrijk om te leren het "uit te houden" om een kind te zien worstelen om wat geleerd te krijgen i.p.v. die dingen te omzeilen omdat dat gemakkelijker is. Door jezelf terug te houden en je kind de gelegenheid te geven om zelfstandig een leerproces in te gaan, leert het om zelf dingen te doen. Juf kan ook niet de hele dag naast je kind gaan staan om het steeds te zeggen wat het moet doen. Natuurlijk kunnen wij dingen beter en sneller maar dat komt alleen maar omdat we zelf de gelegenheid hebben gehad om het te leren. Door praktische dingen te leren doen, leren kinderen heel veel vaardigheden die ze bij het leren op school heel hard nodig hebben.

Het is vanzelfsprekend dat je als ouder het beste voor je kind wilt. Het probleem is dat we vaak niet meer stilstaan bij wat de effecten van de dingen, die we in onze moderne tijd doen, op de ontwikkeling van kinderen zijn en waardoor leerstoornissen veroorzaakt kunnen worden. Het kan heel moeilijk zijn om in te schatten wat de effecten op de langere termijn kunnen zijn, vooral als het om dingen gaat die "iedereen doet". Ik kom daar later nog op terug.

Ontwikkeling Door Actie En Reactie

De ontwikkeling van kinderen hangt samen met de mate waarin er sprake is van actie en reactie. Ik zal dat wat verder toelichten.

Als je kindje iets doet dan is er actie en je kindje kijkt dan (onbewust) wat voor reactie dat oplevert. Het slaat b.v. met zijn lepeltje op zijn bordje en luistert naar het geluid dat het maakt. Of het maakt geluidjes en het kijkt hoe zijn omgeving daarop reageert. Van de andere kant reageert het op wat er vanuit de omgeving naar hem toe komt b.v. hoe zijn broertje of zusje tegen hem praat of hoe mama op papa met hem omgaat. Je ziet dan dat ouders en kinderen voor kinderen een voorbeeld zijn. Daar reageert het kleine kind dan weer op en gaat dat "voor-beeld" ook "na-doen. In dit heen-en-weer-gaan van iets doen, kijken wat er gebeurt en daar op reageren of reageren op wat er op hem afkomt, ontstaat een ingewikkeld proces van ontwikkeling, essentieel voor het latere leren op school. Omdat je kind zelf steeds in staat is om actief te zijn en te reageren, ontwikkelt je baby en later ook als het peuter en kleuter is, eerst de grove motoriek en daarna ook de fijne motoriek. Actie en reactie zijn dus essentieel in de ontwikkeling van kinderen omdat dit de kern is van het leerproces. Als kinderen onvoldoende het proces van actie en reactie hebben doorgemaakt dan lopen ze een grote kans dat ze problemen hebben met het leren op school omdat teveel vaardigheden die voor het leren nodig zijn, onvoldoende zijn ontwikkeld.

Ontwikkeling Van De Motoriek Heeft Te Maken
Met Verfijning Van Vaardigheden

Eerst worden de grove vaardigheden ontwikkeld en later wordt er "gewerkt" aan verfijning. Die verfijning is nodig om later kleine nuances waar te kunnen nemen. Omdat bij de ontwikkeling van een kind alles met alles te maken heeft, gaan de ontwikkeling van de motoriek, van de oogmotoriek, van de zintuigen, van zijn gevoelsleven en van het leerproces hand-in-hand. Dus hoe meer je kindje zelf actief is en dus reactie uit de wereld om hem heen krijgt, hoe meer het actie vanuit mensen uit zijn omgeving krijgt waarop het zelf kan reageren, des te meer kansen het krijgt om zich te ontwikkelen. Het is dan een geleidelijk proces waar van dag tot dag steeds op ervaringen gebouwd kan worden. Het kan op die manier zijn leergebied steeds verder uitbreiden.

Die verfijning van vaardigheden en ervaringen zorgen dat je kindje later kleine verschillen ook beter kan waarnemen en daar ook met kleine nuances op kan reageren. Bij het leren lezen b.v. moeten kleine verschillen gezien en begrepen worden zoals b.v. de verschillen tussen b-d-p-q. Daarom is het heel belangrijk dat je kindje op veel verschillende, maar wel te volgen en te begrijpen, manieren de kans krijgt om zich te ontwikkelen.

Alles Op Zijn Tijd

Ik zie in mijn omgeving dat er tegenwoordig een grote kans is dat kinderen dingen of speelgoed aangeboden krijgen waar ze nog niet aan toe zijn. Omdat kinderen al zoveel hebben, weten mensen niet goed meer wat ze "nu toch nog kunnen geven" en dan krijg je dat de dingen gegeven worden waar het kind nog niet aan toe is. En dat kan met hele simpele dingen het geval zijn: kleurplaten terwijl het kind nog lang niet in staat is om binnen de lijntjes te blijven, krasblokken terwijl het kind nog niet zo'n aansluitende krasbeweging kan maken zodat het plaatje zichtbaar wordt enz. Het kind krijgt dan steeds het gevoel: "ik kan het niet" waardoor zijn acties telkens een negatief gevoel oproepen. Je loopt dan het risico dat kinderen het minder leuk gaan vinden om (nieuwe) dingen te doen omdat ze iedere keer het gevoel hebben dat ze het "toch" niet kunnen.

Kindertekeningen

Een mooi voorbeeld zijn de kindertekeningen. Volwassenen hebben al snel het gevoel dat het iets voor moet stellen. Daar zijn jonge kinderen nog helemaal niet mee bezig. Er zijn mensen die heel veel aan kindertekeningen kunnen zien omdat kinderen eigenlijk zichzelf tekenen. Of beter gezegd, ze tekenen hun eigen ontwikkeling. Daarom zien kindertekeningen van kinderen over heel de wereld er soortgelijk uit. In de kindertekeningen zijn ook verschillende fases te ontdekken. Als je jonge kinderen gaat vragen wat ze getekend hebben dan weten ze dat vaak zelf niet eens omdat de beweging in zekere zin nog gestuurd wordt vanuit het onbewuste. Kijken en natekenen zijn vaardigheden die pas veel later ontwikkeld worden. Als kinderen (vaak) gevraagd wordt wat ze getekend hebben dan gaan ze er wel wat bij bedenken maar uit zichzelf zullen ze dat niet snel doen.

Belangrijke Voorbereiding Op Het Leren Schrijven

Ik ben er van overtuigd dat de motorische vaardigheden die bij het tekenen ontwikkeld worden belangrijk zijn voor het leren schrijven later. En dan bedoel ik het tekenen dat uit een kind zelf komt en niet het inkleuren van kleurplaten omdat het dan over een veel minder vrije beweging gaat. Daar zijn kinderen pas veel later aan toe. Aan het zelf tekenen valt veel te ontdekken en uit te drukken en kinderen worden zich ervan bewust dat het krijtje dat het in zijn hand heeft, voor de lijnen op het papier zorgt. Gaandeweg wordt het krijtje tot een "verlengstuk" van zijn hand dat hij bewust en gecontroleerd kan gaan gebruiken. Je ziet ook dat jonge kinderen gaandeweg steeds meer detail gaan tekenen. Dan kom je al bij de fijn-motorische vaardigheden die op de basisschool kinderen nodig hebben bij het leren schrijven. Ook dit is een vorm van actie en reactie. Het kind maakt lijntjes op papier en in de loop van de tijd gaat het steeds meer zien dat het zelf invloed heeft op de vorm die de lijntjes krijgen en gaat hij steeds meer zelf sturen en wordt het ook motorisch in staat om te verfijnen. In de ontwikkeling van de mensheid zie je dit soort ontwikkeling trouwens ook. Hoe verder je in de geschiedenis teruggaat, hoe primitiever de tekeningen van de mensen waren. Op oude potten en muurtekeningen zie je nog hele simpele vormen terug die kinderen nu ook nog tekenen. Je ziet dus dat dit soort activiteiten kinderen in hun ontwikkeling stimuleren en kinderen helpen om tot verfijning te komen. Deze verfijning moet op allerlei gebieden optreden maar daar kom ik later nog op terug.

Goed Speelgoed Zorgt Voor Goed Onderscheidingsvermogen

Daarom is het belangrijk voor goede kwaliteit speelgoed en materiaal voor je kind te zorgen. Veel krijtjes b.v. zijn van slechte kwaliteit en er is moeilijk mee te tekenen. Ik vraag me altijd af waarom de dingen die voor kinderen gemaakt worden vaak van slechte kwaliteit zijn onder het motto "dat hebben ze toch nog niet in de gaten". Ik denk dat dat een grote misrekening is. Je zou kinderen juist alleen dingen van heel goede kwaliteit en van veel verschillende materialen gemaakt, aan moeten bieden omdat ze hun zintuigen, motoriek en leervermogen aan het ontwikkelen zijn. De verfijning waar ik zojuist over geschreven heb moet tegelijkertijd ontwikkeld worden. Goede kwaliteit voor het oog, voor het oor, voor de smaak, voor het tasten enz. zorgt voor een goed en genuanceerd onderscheidingsvermogen later. In deze tijd lijkt hoeveelheid als belangrijker gezien te worden dan kwaliteit. Wat vind jij daar eigenlijk van?

Speelgoed Heeft Een Belangrijke Functie

Sinterklaas is weer in het land en Kerstmis komt eraan. Veel ouders zullen zich afvragen met welk sinterklaascadeau of kerstcadeau ze hun kind dit jaar weer blij kunnen maken: wordt het een Barbie, Lego, Playmobil, Nintendo, Xbox, een trampoline, een zakje knikkers, poppenhuis, poppenwagen of houten speelgoed om maar wat te noemen.

Over goed speelgoed valt veel te zeggen. Want waarom geef je je kind speelgoed en voor welk speelgoed kies je dan? “Mijn kind moet het leuk vinden”, zul je zeggen en natuurlijk is dat belangrijk. Maar dat is niet genoeg want spelen heeft ook een heel duidelijke functie en wat bepaalt trouwens welk speelgoed kinderen leuk vinden? Daar valt nog veel over te zeggen.

Kinderen die motorisch en visueel goed ontwikkeld zijn, hebben vaak bij het leren een duidelijke voorsprong op kinderen die dat niet zijn. Verder hebben zij een veel grotere kans om meer zelfvertrouwen te hebben en hebben ze ook meer praktisch inzicht ontwikkeld. Ze zien veel gemakkelijker hoe ze de dingen, die van hen gevraagd worden of die ze zelf willen doen, aan kunnen pakken. En dat is logisch want vaardigheden kun je niet leren zonder te oefenen. Kinderen die motorisch minder goed ontwikkeld zijn, zullen eerder geneigd zijn om snel op te geven of om er zelfs helemaal niet aan te beginnen waardoor ze minder nieuwe dingen en nieuwe vaardigheden bij leren.

Als je zoekt naar goed speelgoed dan is het belangrijk om je af te vragen wat je kind eigenlijk ontwikkelt als het met het cadeautje, dat je hem geeft, speelt.