Scholen Die De Motorische Ontwikkeling Van Kinderen Serieus Nemen

In De Gelderlander van 26 november jl. staat het bericht dat basisschool Bekveld de motorische ontwikkeling van kinderen serieus neemt (zie link aan de rechterkant van mij blog). En zo hoort het ook want de motorische ontwikkeling van kinderen vormt de basis waar ze de rest van hun vaardigheden op moeten kunnen bouwen. Met de klimtoestellen krijgen de kinderen de gelegenheid om hun grove motoriek goed te ontwikkelen.

Ik wil hier aan toevoegen dat we als volwassenen er voor moeten waken dat we niet teveel voor kinderen in gaan vullen en hen àlles kant-en-klaar aanreiken. De ontwikkeling van de grove motoriek èn fijne motoriek is enorm belangrijk maar mag geen doel op zichzelf worden. We moeten niet vergeten dat mèt het actief bezig zijn ook het leerproces van de kinderen aangesproken moet worden. Dan pas krijgt de ontwikkeling van de motoriek in de héle ontwikkeling van kinderen zijn volle waarde. Kinderen leren vooral van zelf doen en eigen ervaring opdoen waardoor kinderen leren om denken, leren en doen op een natuurlijke manier samen te laten werken.

Voor het leerproces is het dus belangrijk dat motoriek altijd in combinatie met andere leervaardigheden ontwikkeld wordt. Activiteiten zijn veel zinvoller voor het leerproces als ze een uitdaging, betekenis en/of zichtbaar nut voor de kinderen in zich hebben. Daardoor leren ze de wereld om hen heen ook beter begrijpen en hun grenzen te verleggen. Enkele van die leervaardigheden heb ik hier ol besproken.

Daarom is het voor kinderen b.v. belangrijk dat ze ook activiteiten zelf moeten kunnen bedenken in combinatie met het zelf uitvoeren. Hoe meer gelegenheid ze daarvoor krijgen, hoe beter b.v. hun praktisch inzicht zal worden. Verder leren ze realistische doelen te stellen en er energie in te stoppen om die te bereiken. Dat zijn een paar van de belangrijke vaardigheden die je moet hebben om tot zelfstandig leren te kunnen komen en die ontwikkeld worden als kinderen spelen.

Kinderen Leren: Concentratievermogen (3)

Derde Leervaardigheid: Concentratievermogen

Concentratievermogen is een belangrijke leervaardigheid. Je moet als kind in staat zijn om je te richten op waar je mee bezig bent. Concentratie is in die zin dus een echte vaardigheid die je moet leren om alles wat er om je heen gebeurt "weg kunt denken" zodat je niet steeds afgeleid wordt.

Je schakelt dus als het ware de drukte om je heen uit en je richt jezelf op waar je mee bezig bent. Hoe beter je jezelf kunt concentreren, hoe beter je de dingen die je wilt of moet doen ook daadwerkelijk kunt doen. Word je steeds door wat er om je heen gebeurt als het ware meegesleept dan heb je niet genoeg rust om te kunnen doen wat je moet doen.

Het gaat er dus niet alleen om wat er buiten je gebeurt min of meer uit kunt schakelen. Concentratie is een vaardigheid die van binnenuit tot stand gebracht moet kunnen worden. Het lìjkt dan soms wel dat een kind door dingen die er buiten hem gebeuren, afgeleid wordt maar in wezen heeft hij van binnenuit de vaardigheid niet om zich ergens echt op te richten en de drukte buiten te houden.

Omdat concentratie ook een vaardigheid is (je doet het wel niet met je handen maar het is toch iets waar ongemerkt veel eigen activiteit voor nodig is), moet concentratie ook geoefend worden. Dat klinkt misschien raar maar het is wel zo. Kleine kinderen kunnen, als ze zich in alle rust kunnen ontwikkelen, heel geconcentreerd met iets bezig zijn. Niet voor langere tijd nog, maar het gaat wel om een intensieve activiteit. Jonge kinderen doen iets nog echt "met hart en ziel": ze zijn er helemaal bij betrokken en kunnen er ook echt in op gaan.

Veel Leerstoornissen Gaan Samen Met Concentratieproblemen

Het probleem van onze tijd is dat we eigenlijk jonge kinderen steeds verder uit die natuurlijke drang tot concentratie halen. Dat is geen kwestie van "schuld" want de maatschappij is zoals hij is. Als ouders sta je niet stil bij de effecten die dingen die wij "gewoon" vinden op kinderen kunnen hebben. In gezinnen maar ook b.v. op kinderdagverblijven is er vaak veel onrust, waar wij aan gewend zijn. Verder zijn kunnen er veel geluiden zijn, zoals een radio of tv die de hele dag aanstaat, die voor de natuurlijke processen van ontwikkeling "tegennatuurlijk" zijn.

Wij denken vaak dat jonge kinderen dat allemaal nog niet zo in de gaten hebben omdat ze er niet direct en bewust op (kunnen) reageren. Maar omdat jonge kinderen nog zo open zijn, komt alles nog zonder "filter" binnen. Door die openheid voor alles om zich heen, kan het kind niet "niet-luisteren" of niet "niet-kijken") zoals wij dat soms wel kunnen. Wij kunnen dingen filteren en er geen aandacht aan besteden. De radio kan de hele dag aangestaan hebben zonder dat we bewust gehoord hebben wat er op was. Maar soms, als we b.v. moe zijn, werkt onze "filter" minder goed, kunnen we deze omgevingsgeluiden moeilijker uitschakelen en gaan ze ons irriteren. Maar bij jongen kinderen komt alles binnen zonder dat het al die indrukken kan plaatsen of begrijpen.

Het gaat dan niet alleen om indrukken die via het gehoor binnenkomen maar ook die via het zien binnenkomen: felle kleuren, veel te veel speelgoed waar (nog) geen keuze uit gemaakt kan worden enz. Om je daar bewust van te worden, helpt het om eens rustig te gaan zitten, al je zintuigen open te zetten en alles om je heen diep op je in te laten werken. Stel je dan eens voor hoe het zou zijn als je nog maar weinig van de wereld weet en er veel dingen zijn die je nog niet kunt plaatsen of begrijpen. Je kunt je dan een gevoel krijgen van wat er op een dag zoal bij je kind binnenkomt.

Alle indrukken samen kunnen voor het kind een kakefonie van indrukken vormen waar het geen weg uit kan vinden of geen keuze uit kan maken om zich op te richten. Het zich innerlijk ergens op kunnen richten schiet dan letterlijk alle kanten uit. Raakt het kind hieraan gewend (het moet wel) dan kan die ongerichtheid een gewoonte worden met vast patronen die steeds moeilijker te doorbreken worden.

Regelmatig In Alle Rust Zelf Bezig Kunnen Zijn Is
Heel Belangrijk Voor Jonge Kinderen

Om me heen zie ik niet alleen jonge ouders maar ook b.v. opa's en oma's die het gevoel hebben dat ze de hele dag met het kleine kindje bezig moeten zijn. Misschien komt het omdat je vaak een paar dagen werkt en je de tijd die je er wel bent, aan je kind wil besteden. Je kind went er dan aan om door dingen, die van buitenaf komen, bezig gehouden te worden. Omdat wij, als volwassenen, het nut van herhaling niet meer zien, hebben we de neiging om steeds wat anders te gaan doen en mist het kind de herhaling en de oefening van de dingen nog-en-keer-en-nog-een-keer te doen.

De basis van concentratieproblemen wordt hier al gelegd. Concentratie is de kracht om enerzijds bij jezelf te kunnen blijven en anderzijds je innerlijk ergens op te kunnen richten. Bij jezelf blijven door niet door de buitenwereld steeds afgeleid te worden en jezelf op iets kunnen richten als innerlijke beweging naar buiten toe. De wereld om ons heen is vol met allerlei indrukken zodat het voor kinderen heel moeilijk kan zijn om letterlijk de vaardigheid te ontwikkelen om bij zichzelf te kunnen blijven.

Aan de andere kant kan het moeilijk zijn om tegelijkertijd die innerlijke kracht van het concentreren (zich ergens van binnenuit op richten) te ontwikkelen. Concentratie is eigenlijk een vaardigheid die twee kanten tegelijk uit gaat. Kinderen hebben die vaardigheid zeker van nature maar het lukt vaak niet meer om die twee krachten vast te houden en samen te laten werken.

Hyperactieve Kinderen Kunnen Niet Meer In De "Ruststand" Komen

De kunst in deze tijd is niet zozeer om kinderen dingen aan te bieden om zich te ontwikkelen maar om veel dingen bij ze weg te houden. De biologische en neurologische systemen hebben de rust nodig om zich op natuurlijke weg te vormen. Wij hebben de neiging om kinderen teveel en te snel bloot te stellen aan veel te veel indrukken die het nog niet aan kan en niet kan plaatsen. Het gevaar is dat het kind eraan gewend raakt om de dingen, zonder verwerking of zonder er een betekenis aan te kunnen geven, gewoon op zich af te laten komen. Het kan de vaardigheid zich echt innerlijk ergens op te moeten (lees kunnen) richten onvoldoende ontwikkelen of vasthouden en het verliest dan in belangrijke mate zijn natuurlijke mogelijkheden om zich te kunnen concentreren.

"Chaos" Veroorzaakt En Versterkt Hyperactiviteit

Voegen we later daar nog (veel) televisiekijken, gamen, harde muziek, dvd's enz aan toe dan loop je het risico dat de natuurlijke systemen "op tilt" slaan en er (steeds meer) chaos in het kind optreedt. Het kind is dan niet meer in staat om vanuit zijn innerlijk ordening aan te brengen en blijft het op die chaos meedrijven. De hersenen blijven chaotische "input" krijgen zodat er geen impulsen meer komen waardoor (weer) zoveel mogelijk structuur aangeleerd zou kunnen worden. Hersenen vormen zich door de activiteiten of impulsen die aangeboden of verwerkt moeten worden. Wordt er "rust" aangeboden of ervaren dan richten de hersenen zich eerder naar "rust". Wordt er "chaos" aangeboden dan richten ze zich eerder naar "chaos".

Je ziet ook dat chaotische kinderen vaak televisie willen kijken of computerspelletjes willen spelen omdat die aan "chaos" (in de zin van een overdosis aan indrukken die verwerkt moeten worden) waar hij aan gewend is geraakt, voldoen. Omdat deze kinderen niet meer goed in staat zijn om, vanuit zichzelf, structuur en concentratie aan te brengen, wordt de "vaardigheid concentratie" dus ook niet meer genoeg geoefend. Deze kan daarom ook niet meer gemakkelijk worden teruggewonnen. Als er op school dan om aandacht en concentratie gevraagd wordt, weten deze kinderen niet HOE ze zich moeten concentreren. Ze hebben vaak gewoonweg de ervaring of het gevoel niet meer om te weten hoe ze dat moeten doen.

Mijn advies voor ouders met kinderen die moeite hebben om zich te concentreren is, om alle "electronische activiteiten" tot een absoluut minimum te beperken zodat de natuurlijke en neurologische systemen tot rust kunnen komen. Door je kind ZELF gestructureerd dingen te laten DOEN geef je hem de gelegenheid om concentratie weer als eigen innerlijke activiteit te beleven en te gaan oefenen. Zoals ik al eerder heb geschreven: alle vaardigheden moeten geoefend worden, die komen niet aanwaaien. Concentratievermogen moet als een echte vaardigheid gezien worden die, als die niet van begin af aan geoefend en onderhouden wordt, nagenoeg verdwijnt of in ieder geval veel minder wordt. Het kind mist dan het gevoel om van binnenuit concentratie op te kunnen brengen.

Concentratie Als Een Van De Voorwaarden Voor Zelfvertrouwen Bij Kinderen

In het begin zal het gebrek aan "gemakkelijk electronisch vermaak" nogal wat "gedoe" geven omdat de meeste kinderen niet goed zullen weten hoe ze zich, op een andere manier, zelf bezig moeten houden. Ze zijn vaak al compleet afhankelijk, van vermaak dat van buitenaf komt, geworden. In wezen zijn ze "verslaafd" want het kenmerk van verslaving is dat je ergens niet meer buiten kunt.

Ze zullen waarschijnlijk in het begin hulp nodig hebben om weer te leren vanuit EIGEN initiatief en op eigen kracht dingen te doen. Maar door weer steeds actiever te worden, zullen ze meer eigen ideeën krijgen, hun eigen hersens meer gericht gaan gebruiken en zich daarbij ook motorisch veel beter ontwikkelen. Ze zullen zich daardoor ook andere leervaardigheden eigen maken en uiteindelijk rustiger worden, zich beter kunnen gaan richten en op school ook beter gaan presteren. Dat zal weer invloed hebben op hun zelfvertrouwen en gevoel voor eigenwaarde. Dan is de cirkel weer rond en zie je dat in de ontwikkeling van kinderen alles met alles samenhangt.

In de toekomst zal ik allerlei voorbeelden van activiteiten gaan beschrijven waarmee kinderen weer concentratievermogen door EIGEN ACTIVITEIT kunnen gaan ontwikkelen.

Help mij mijn blog te optimaliseren door jouw feedback te geven! Je kunt daarvoor de knop "reacties" onder aan dit bericht gebruiken. Laat het me weten als je niet wilt dat je reactie zichtbaar wordt voor anderen.

Visie van Steven Chu, Nobelprijswinnar Op Hoe Kinderen Leren

In een artikel op de website van Science Guide (zie links aan de rechterkant van mijn blog) zegt Steven Chu (hij is benoemd tot Minister van Energie in de regering van Barack Obama) onder de kop "Denken in doodles" zegt hij in het kort weergegeven het volgende: hij vindt dat spelen, knutselen en zelf dingen met je handen maken een heel goede manier is om ruimtelijk inzicht te krijgen. Verder zegt hij dat hij de studenten in de loop van de jaren heeft zien veranderen en dat ze minder praktisch inzicht hebben en dat ze minder handig zijn. Lees de hele tekst door bij de links op het artikel te klikken.

Bevestiging Van Mijn Eerdere Blogberichten

Dit citaat illustreert perfect wat ik in mijn afgelopen blogberichten heb geschreven over "Kinderen Leren Niet Af-Leren", over het belang van het praktisch inzicht ontwikkelen, het leren door eigen ervaring, het zelf doen, actie en reactie enz. kant-en-klaar speelgoed, tv-kijken, computerspelletjes spelen en dergelijke, houden kinderen wel bezig maar voegen nauwelijks iets toe aan de ontwikkeling van kinderen.

Verder bevestigen zijn uitspraken wat ik geschreven heb over het leerproces en dat je eerst moeten leren door het DOEN om daarna die ervaringen in je hoofd en op meer abstract niveau, toe te kunnen passen.

Doordat kinderen te weinig zelf nog actief zijn, wordt de kans heel groot dat ze hierdoor te weinig vaardigheden, die voor het leren op school heel erg belangrijk zijn, ontwikkelen. Het risico dat ze te weinig basis krijgen om hun verdere leven en loopbaan op te kunnen bouwen, is aanzienlijk.

Doorzettingsvermogen: Jonge Kinderen Zijn Nog échte Doorzetters

Dit blogbericht is het vervolg op eerdere berichten (zie blogarchief) waarin ontwikkeling van het doorzettingsvermogen wordt besproken. Doorzettingsvermogen is een van de leervaardigheden die kinderen nodig hebben om op de basisschool goed tot zelfstandig leren te kunnen komen.

Als je naar een klein kind, dat aan het rondscharrelen is, kijkt dan zie je dat het nagenoeg onafgebroken doorzettingsvermogen aan het oefenen is. Als je alleen al kijkt wat het leren staan en lopen voor doorzettingsvermogen kost dan is dat eigenlijk ontzagwekkend. Met het oog op het leerproces en ontwikkelen van het zelfgenererend leervermogen is het vanaf het begin belangrijk om je kind de kans te geven om dit proces van proberen, oefenen, nog-een-keer-en-nog-een-keer, zoveel mogelijk te laten doorlopen. We willen zo graag helpen en natuurlijk doe je dat af en toe want het is ook gewoon leuk om je kindje aan de hand stapjes te laten zetten. Maar als je je realiseert dat je kind, door zijn hele ontwikkeling heen, fases van dingen overwinnen heel hard nodig heeft om later op school zichzelf ook te kunnen overwinnen, ga je heel anders naar dit proces van "vallen en opstaan" (letterlijk en later meer figuurlijk) kijken.

Als je dat gevoel van jezelf terughouden jezelf eenmaal eigen hebt gemaakt en hebt leren zien welke facetten van het zelfstandig leren geoefend worden dan zul je dat, als je kind groter wordt, steeds kunnen blijven doen. Niet omdat je niet van je kind houdt maar omdat je het tot een zelfstandige volwassene op wilt laten groeien. Goed doceren en afwegen blijft natuurlijk belangrijk want je wilt je kind ook niet helemaal op zichzelf aangewezen laten worden. Er moet een evenwicht zijn.

Doorzettingsvermogen En Zelfvertrouwen Bij Kinderen Ontwikkelen

Door veel zelf te doen ontwikkelen kinderen zowel hun grove motoriek als hun fijne motoriek. Als we ze leren om hun eigen hersens te gebruiken en zelfstandig hun eigen "problemen" op te lossen, krijgen ze veel meer zelfvertrouwen omdat ze de dingen steeds beter in leren schatten en te doen. Volwassenen zijn te vaak te snel paraat om te helpen en kinderen dingen uit handen te nemen of ze dingen te verbieden die een "risico" hebben ("niet rennen anders val je je tanden door je lip"). Natuurlijk moeten we goed voor kinderen zorgen en over hun veiligheid waken maar dat zorgen moet geen beperking van hun zelfredzaamheid en hun motorische ontwikkeling worden.

Er zijn mensen die voor hun kinderen denken en zelfs praten. Als je het kind iets vraagt, krijg je van de ouder antwoord. Op een gegeven moment zegt het kind niets meer omdat er geen noodzaak meer voor is. Dat kan zover doorwerken dat kinderen niet meer het besef hebben dat ze ook zelf iets kunnen doen of eigen initiatief kunnen tonen. En dat wordt op school, bij het leren, wel verwacht.

Als je alleen maar kunt doen wat juf zegt, dan ontwikkel je geen eigen leerproces. Juf of meneer kan niet de hele dag naast je staan om precies te zeggen wat de volgende stap is die je moet zetten. Toch zijn er heel veel kinderen die voor hun leerproces min of meer afhankelijk van volwassenen zijn geworden. Zelf leren denken en zelf je problemen op leren lossen (op het niveau passend bij de leeftijd) is ongelooflijk belangrijk. In deze tijd waarin er altijd wel een volwassene "beschikbaar" is en waarin veel voor het kind "georganiseerd" wordt, lopen kinderen het risico dat ze zich helemaal naar volwassenen voegen en een passieve en afwachtende houding aan gaan nemen.

Kinderen Leren Niet Af-Leren

Kleine kinderen willen heel veel "zelf doen". Dat is hun instinctieve gevoel waardoor kinderen leren. Wij zijn onderdeel van de natuur en in de natuur moet je op een gegeven moment onafhankelijk van je ouders zijn om te kunnen overleven. Voor mensen is dat eigenlijk ook nog zo alleen verliezen we dat wel eens uit het oog. We zijn maar wat snel geneigd om een klein kindje te helpen als het moeite heeft om b.v. een hoge drempel over te komen. Maar als het je lukt om jezelf terug te houden en te kijken wat het doet, zul je vaak zien dat je kind heel goed in staat is om zijn "probleem" zelf op te lossen. Natuurlijk moet je blijven kijken en zelf inschatten of het verantwoord is of niet want dat kan een kind zelf nog niet. De kunst is om daar een evenwicht in te vinden.

Je kunt dan ook wel begrijpen dat alle hulpmiddelen, die een kind te vroeg in een volgende fase trekken, je kind erg kunnen belemmeren om de fase waarin het daadwerkelijk zit, intensief genoeg te doorlopen. Het is voor de hele ontwikkeling van kinderen belangrijk om daar op te blijven letten. Het leren leren, doorzettingsvermogen en praktisch inzicht ontwikkelen en het ontwikkelen van motorische vaardigheden zijn nauw met elkaar verweven. In mijn vorige berichten heb ik daar ook al over geschreven.

In de ontwikkeling van kinderen hangt alles met alles samen waarbij het ZELF DOEN (je eigen hersens leren gebruiken) en motorisch vaardig worden de sleutels zijn. Bij een evenwichtige cognitieve ontwikkeling van kinderen gaat de ontwikkeling van alle vaardigheden hand-in-hand. Je kind moet daarom de gelegenheid krijgen om al deze vaardigheden, goed met elkaar geïntegreerd, te ontwikkelen. Als we het uit kunnen houden om onze kinderen (van heel klein tot groot) de kans te geven om hun eigen hersens te leren gebruiken, hun eigen problemen op te lossen en daarmee hun zelfgenererend leervermogen te ontwikkelen, geven we ze een enorme rijkdom mee voor de rest van hun leven.

Met Minder Basisvaardigheden Leren Kinderen Moeilijker

De meeste kinderen die leerproblemen hebben, missen een aantal basisvaardigheden. Die zijn in de eerste jaren van hun ontwikkeling niet goed eigen gemaakt en dan krijg je het probleem dat kinderen op die "wankele basis" verder moeten gaan bouwen. In de eerste klassen van de basisschool komen ze dan tekort.

Wij, als volwassenen zijn in de meeste gevallen (nog) wel goed ontwikkeld. Wij kunnen ons vaak moeilijk voorstellen wat het voor een kind betekent als er allerlei dingen van hem verwacht worden waar hij de basisvaardigheden gewoonweg niet voor heeft. Wij denken al snel dat "gewone" dingen toch "simpel" te doen zouden moeten zijn.

Het is een probleem dat steeds meer kinderen voor de tv (in de voorschoolse leeftijd wordt twee uur als "normaal" gezien omdat iedereen dat doet), achter de computer en met steeds meer "digitaal vermaak" opgroeien. Als iedereen het doet omdat iedereen het doet, wordt het abnormale als acceptabel gezien. De media maken hier graag gebruik van om deze cijfers als "normaal kijkgedrag van kinderen" te bestempelen. Maar dat terzijde.

De Ontwikkeling Van Kinderen Volgt Natuurlijke Wetmatigheden

Hierdoor worden basisvaardigheden die vroeger, als vanzelfsprekend, ontwikkeld werden niet meer geoefend. De ontwikkeling van kinderen moet de biologische en neurologische processen, die met een natuurlijke ontwikkeling samenhangen, kunnen volgen. Houden wij kinderen teveel weg van die natuurlijke ontwikkeling en van, voor het kind, begrijpelijke dingen dan kan het kind het allemaal niet meer "volgen" en moet het afhaken.

Er wordt dan gezegd dat het kind een probleem heeft. Maar het kind heeft geen probleem, onze samenleving heeft een probleem. Wij zijn blijkbaar met alle kennis die we hebben, niet in staat om onze kinderen die ontwikkelingskansen te bieden die ze nodig hebben om tot een evenwichtig en vaardig mens op te groeien. Dat blijkt uit het feit dat er steeds meer kinderen komen die leerproblemen hebben. Ik ben ervan overtuigd dat al die kinderen die nu geboren worden, zeker niet dommer zijn dan vroeger.

Leerproblemen gaan heel vaak samen met een onvoldoende ontwikkelde motoriek. Daar ligt dus de sleutel. Want als de motoriek niet goed ontwikkeld is, zijn er heel vaak andere vaardigheden die sàmen met de motoriek ontwikkeld hadden moeten worden, ook niet goed ontwikkeld. Meer oefenen met lezen en schrijven heeft dan vaak weinig resultaat en is frustrerend, niet alleen voor de kinderen maar ook voor de ouders.

Kinderen Leren Hun Ogen Goed Te Gebruiken

Waar weinig aandacht voor is, is het feit dat veel kinderen ook hun ogen minder goed kunnen gebruiken. Ze zien wel scherp van dichtbij en veraf maar of ze hun ogen goed, soepel en gericht kunnen bewegen dat is dan vaak de vraag. Verder zijn er nog vaardigheden als: onthouden wat je gezien hebt (visueel geheugen), kunnen de ogen goed samenwerken (diepte zien of niet dubbel zien), kunnen kinderen snel scherp instellen van dichtbij naar veraf en terug (belangrijk bij werken vanaf het bord), visuele discriminatie (alleen door te kijken kleine verschillen kunnen herkennen), oogvolgbeweging (bewegende voorwerpen goed kunnen volgen, andere kinderen op het speelplein aan kunnen zien komen), verschillende vormen alleen door kijken kunnen onderscheiden, voldoende groot gezichtsveld hebben enz. Voor al deze vaardigheden is vaak maar weinig aandacht.

Als je kind motorisch minder goed ontwikkeld is, dan is er een flinke kans dat in die hele motoriek van de ogen (ogen worden ook "bestuurd" en "gericht" door middel van spieren) ook minder soepelheid en vaardigheid zit. Of kinderen hun ogen dan goed kunnen gebruiken en genoeg informatie kunnen halen uit wàt ze zien, is dan maar helemaal de vraag. Kinderen weten zelf niet of wat zij en hoe zij zien "normaal" is omdat ze niet kunnen vergelijken met hoe anderen de wereld zien. En als volwassenen niet weten dat er zoveel aspecten van het zien belangrijk zijn, dan kan het zijn dat het kind niet begrepen wordt in het " niet kunnen". Naar mijn overtuiging krijgen al deze aspecten van het zien veeeeeeeel te weinig aandacht, op school en bij allerlei therapieen en behandelingen. Veel leerproblemen hebben met gebrek aan "in-zicht" te maken. Dat "in-zicht" krijg je pas als er genoeg eigen ervaring opgedaan is en je vandaaruit geleerd hebt door (bij wijze van spreken) alleen te kijken je al kunt inschatten hoe je iets aan moet gaan pakken.

Daarom geef ik in mijn blogs beschrijvingen over de ontwikkeling van kinderen. Er zijn zoveel vaardigheden die in de eerste jaren ontwikkeld worden en waar het kind voor de rest van zijn leven op verder moet bouwen. Zoals al gezegd, als die basis niet goed is, heeft het kind weinig houvast om verder op te bouwen. Gaandeweg wordt er van kinderen steeds meer verwacht en moet het op school ook steeds vaker verschillende vaardigheden tegelijkertijd toepassen. Is er in die basis iets "mis" (er is iets "ge-mis-t") dan kunnen er ook moeilijk combinaties van vaardigheden worden gemaakt.

Kleine Kinderen Ontwikkelen Spelend Hun Basisvaardigheden

Is een kind al wat ouder dan oefent het geen vaardigheden meer op een manier zoals kleine kinderen dat doen. Die oefenen, als het goed is, constant bepaalde dingen, tot ze het kunnen en dan komt er weer wat anders. Eindeloos blokjes in een mandje doen en ze er weer uithalen. iets op de grond gooien en kijken hoe het dan weer terugkomt omdat iemand het opraapt en weer aangeeft enz. Kleine kinderen hebben herhaling en oefening broodnodig omdat dat essentieel is om vaardigheden en neurologische verbindingen te ontwikkelen. Daarom zijn kinderen met leermoeilijheden er erg mee gebaat dat simpele handelingen eerst geoefend worden. Daarbij is het heel belangrijk dat het leerproces daaraan koppeld wordt. Want dat is ook waardoor spelen voor kleine kinderen een leerproces is. Ze doen iets, ze kijken wat er gebeurd en reageren daar dan zelf ook weer op. Daar zit het leerproces direct aan vast. Ga je later "droog" vaardigheden oefenen zonder het leerproces er bij te betrekken dan komt er geen "koppeling" tussen het doen en het leren.

Je hoort soms dat ouders klagen dat hun kinderen van b.v. 8 jaar nog spelen als een kleuter. "Hoera!" zou ik zeggen. Laat ze dat vooral doen omdat deze kinderen blijkbaar instinctief nog het gevoel hebben dat ze dat nodig hebben. Dit zou zeker aangemoedigd moeten worden i.p.v. afgekeurd.

Spelletjes Voor Ontwikkeling Motoriek

Kinderen met leerproblemen en motorische problemen kunnen vaak b.v. niet of moeilijk kruipen, springen, hinkelen, goed evenwicht houden, onderscheid maken tussen links en rechts. Ze zijn zich weinig van hun lichaam bewust en hebben moeite om allerlei (kleine) taakjes goed en in de goede volgorde uit te voeren. Het is belangrijk om deze kinderen eerst simpele spelletjes te laten doen, zoals je een dreumes of een peuter ze zou laten doen. Helemaal teruggaan naar een niveau waarop ze iets wèl gemakkelijk kunnen om vandaaruit verder te werken. Pas als ze een enkele vaardigheid goed kunnen, kun je hem moeilijker maken en er meer dingen aan vast gaan koppelen. Je werkt dan ook meteen eerst aan het zelfvertrouwen van kinderen en ze zijn trots als ze iets "echt" kunnen, hoe simpel dat "iets" voor ons dan ook mag lijken. Vandaaruit geeft je het kind een basis om verder op te bouwen.

Ik zal in de toekomst allerlei spelletjes gaan beschrijven, die je je kinderen kunt laten doen zodat ze hun grove en fijne motoriek beter gaan ontwikkelen. Als je kinderen dan geen instructies geeft maar het ze zelf uit laat puzzelen dan wordt er een leerproces van BINNENUIT op gang gebracht en dat is wat we willen. We willen dat kinderen leren een leerproces uit zichzelf en van binnenuit op gang kunnen brengen en houden zodat ze onafhankelijk van anderen worden. Door terug te gaan naar een niveau (in het DOEN en SPELEN) waar nog geen abstracte kennis aan te pas komt, geeft je kinderen de gelegenheid om EERST de vaardigheden te oefenen zodat ze daar later abstracte kennis aan vast kunnen gaan koppelen.

Heeft een kind b.v. weinig gevoel voor volgorde en weet het niet goed hoe je dingen gestructureerd aan moet pakken dan wordt dat bij het leren op school een probleem. Daar komen ook nog b.v. het ontcijferen van letters, lezen, schrijven en rekenen aan te pas. Als je eerst, zonder dat er abstract leren bij komt, het kind door het DOEN volgorde laat leren dan werk je aan de basis die nodig is om daar later pas abstracte kennis aan vast te koppelen. Als je kind geen 3 dingen achter elkaar kan doen dan begin je met 2 dingen, net zo lang tot dat goed lukt en daar bouw je dan op verder.

Spelletjes spelen zijn daar een uitstekend middel voor maar ook allerlei praktische dingen in huis doen zoals de tafel dekken. Laat je kind, als het iets vergeten is, dat zelf ontdekken zonder dat jij daar al van tevoren iets van zegt. Liggen er geen messen op tafel of geen borden dan merkt hij dat als jullie gaan eten. Hij moet oorzaak en gevolg leren zodat de dingen die hij doet (of vergeet) betekenis voor hem krijgen. Als jij het van tevoren al gaat zeggen als er iets niet goed is, leert hij daar meestal niet veel van omdat het geen betekenis voor hem krijgt. Als jij wel ziet wat het "probleem" is en je kind zelf niet dan is er voor hem geen bodem om zijn leerproces op te laten landen. De kunst is om het uit te houden (als er tenminste geen gevaarlijke of onverantwoorde situaties door kunnen ontstaan) en je kind zelf stap voor stap die ontdekkingen te laten doen.

Van jouw feedback kan ik weer veel leren! Je kunt daarvoor de knop "reacties" onder aan dit bericht gebruiken. Laat het me weten als je niet wilt dat je reactie zichtbaar wordt voor anderen.

Krijgen Onze Kinderen Een Goed Beeld Van De Werkelijkheid?

Dat is een belangrijke vraag die we kunnen stellen. In het AD van 9 november jl. (zie links aan de rechterkant van mijn blog) zegt minister Rouvoet dat jongens die het hebben over "even een meisje pakken" een verkeerd beeld hebben van wat een vrouw is.

Als minister Rouvoet zoiets zegt, wordt er al gauw gereageerd met "daar heb je de Christen Unie weer met hun moraal". Maar ik moet zeggen dat ik de zorg van minister Rouvoet he-le-maal deel. Ik zie ook kinderen waarvan ik denk dat die in een wereld leven waar fantasie en werkelijkheid compleet door elkaar heen lopen. Een moeder vertelde mij dat vriendinnetjes niet meer met haar dochter wilden spelen omdat ze zoveel "rare dingen" zei.

Toen ik met het meisje werkte (ze had veel problemen met het leren op school), realiseerde ik me dat dit kind veel moeite had om in de "echte wereld" te leven. Het bleek, toen ik het er met haar moeder over had, dat ze vele uren voor de tv zit en dat ze heel erg boos wordt als de tv uit moet. Ze is dan bijna niet meer te hanteren.

Dat zijn zorgwekkende verhalen. Kinderen komen op de wereld en moeten leren om die wereld te leren kennen en hun weg er in te vinden. Als je als kind, van jongs af aan, vele uren voor de tv zit en later ook computerspelletjes gaat spelen, kun je toch ook niet goed leren hoe het er in de "echte wereld" aan toe gaat!! Dit meisje was 8 jaar en toen ik haar liet spelen, speelde ze nog als een kleuter. Voor mij is dat een teken dat dit kind nog heel veel in te halen heeft en dat ze niet de gelegenheid heeft gehad om haar ontwikkeling in eigen tempo en in rust te gaan.

Op een dag kwam er een jongetje bij ons zitten en de twee kinderen begonnen samen te praten. Ik heb met verbazing zitten luisteren: het gesprek ging echt nèrgens over! Het was een compleet samenraapsel van allerlei beelden die door de hoofden van die kinderen gingen. Die beelden hadden echt niets met de werkelijkheid te maken maar ze waren voor deze kinderen wel wààr en dat is het verontrustende. Ik heb berichten gehoord dat 3D-internet eraan komt met natuurlijk de 3D-spelletjes daar achteraan. Als we kinderen ook nog de gelegenheid gaan geven om in een digitale 3D-wereld te gaan leven dan vrees ik dat we kinderen krijgen die zich in de echte wereld helemaal niet meer kunnen handhaven.

Er zijn allerlei verontrustende berichten over de invloed van tv-kijken op kinderen. De Franse overheid heeft onlangs programma's verboden die gericht zijn op kinderen onder de 3 jaar. Ik heb de Franse teksten van Le Monde en de verantwoording van de Hoge Raad voor de Media van Frankrijk bij de links aan de rechterkant van mijn blog opgenomen. Ben je geïnteresseerd in de Nederlands vertaling van deze twee berichten, laat het mij d.m.v. de knop "reacties" hieronder weten, met je e-mailadres en ik stuur je de Nederlandse vertaling. Ik heb namelijk nog niet gevonden hoe ik bestanden die je kunt downloaden op mijn blog kan zetten.

Keihard En Niet Van "Deze Wereld"

Een tijdje geleden sprak ik een meisje van ongeveer 25 jaar die een masteropleiding volgde. Ze vertelde mij dat ze veel problemen met haar relaties heeft gehad. Haar verklaring was dat ze, omdat ze veel soaps keek, een compleet verkeerd beeld had van wat relaties eigenlijk zijn en hoe je die kunt onderhouden. En dit is een stabiele meid, goed opgeleid die objectief naar zichzelf is kunnen gaan kijken. Ik ben er van overtuigd dat dit soort verschijnselen bij veel kinderen optreden: ze zijn er zich alleen meestal niet van bewust maar ze beïnvloeden wel degelijk (en waarschijnlijk meer dan we ons realiseren) de manier waarop ze in de wereld staan en met de dingen omgaan.

Als onze kinderen door middel van BEDACHTE situaties op televisie een beeld van de werkelijkheid moeten vormen dan mogen we ons terecht zorgen maken. Want deze BEDACHTE situaties hebben niets met de werkelijkheid te maken. Er wordt list, bedrog en agressie bijgehaald om de kijkers letterlijk te "boeien".

We kunnen ons dus terecht afvragen wat voor beeld onze kinderen van de werkelijkheid kunnen vormen en welk beeld ze krijgen van wat "normale reacties" op situaties en gebeurtenissen zouden moeten zijn. We kunnen nu al in het dagelijkse leven reacties van kinderen of jongeren zien die "afgekeken" zijn van films. De hardheid en meedogenloosheid is letterlijk niet van "deze wereld". Bovengenoemd artikel in het AD laat dat ook zien.

Ik ben ervan overtuigd dat door het consumptief, dit soort beelden binnen laten komen kinderen ernstig beschadigd raken. Kinderen zijn nog heel gevoelig en kunnen zich moeilijk wapenen tegen beelden waar ze eigenlijk NIETS mee kunnen. Televisiebeelden trekken kinderen aan omdat ze bewegen, niet omdat kinderen begrijpen wat daar gebeurt. Maar we leren ze vaak wel dat ze "leuk" zijn. Kinderen hebben nog een instinct om te leren. Maar we moeten ze dan wel "echte" dingen laten leren omdat we ze anders "foppen" en ze dingen tot zich nemen waar ze voor hun leerproces nog helemaal niets aan hebben.

Motorische Ontwikkeling in Verbinding Met Het Leren Brengen

Televisie is een mooi medium om KENNIS over te dragen. Jonge kinderen zijn eigenlijk "alleen" nog maar bezig om VAARDIGHEDEN te leren die ze voor de rest van hun leven heel hard nodig zullen hebben. En die vaardigheden leer je alleen maar goed door VEEL ZELF ACTIEF te zijn en op zoveel mogelijk gebieden EIGEN ERVARING op te bouwen. Motorische ontwikkeling wordt op deze manier direct met het leerproces in verbinding gebracht. Want door eigen ervaring kunnen kinderen hun leergebieden op een voor hen betekenisvolle manier steeds verder vergroten. Opgedane eigen ervaringen vormen op deze manier een bodem om nieuwe dingen, die ze tegenkomen en moeten leren, te kunnen plaatsen en begrijpen.

Wennen Aan Het Zonder Begrip Kijken Is Een Ramp Voor Het Leren Op School

Een mooi voorbeeld is mijn eigen ervaring met tennis. Ik heb afgelopen zondag mijn 6e tennisles gehad. Ik wist niets van tennis en als ik er op tv naar keek, zag ik alleen een balletje dat door twee mensen op en neergeslagen werd. Nu ik zelf wat eigen ervaring met tennis heb opgedaan, zie ik veel meer als ik andere mensen zie tennissen. Die eigen ervaring geeft dat je veel anders en met veel meer begrip naar dingen gaat kijken. Dat geld voor kinderen nog in veel sterkere mate omdat ze relatief nog maar weinig eigen ervaring hebben opgedaan en veel dingen die ze op tv zien nog "nieuw" zijn. Ze hebben nog geen herinneringen die ze aan de beelden kunnen koppelen om tot echt begrip te kunnen komen. Hierdoor leren kinderen om zonder begrip te kijken en dat is een RAMP voor het latere leren op school.

Door vaak zonder begrip te kijken naar beelden waar kinderen niet met eigen handelingen op kunnen reageren, lopen ze veel meer kans om op school ook geen begrip te kunnen koppelen aan de dingen die ze te zien krijgen. Instructie die op school gegeven wordt, gaat dan als een film voorbij zonder dat het kind in staat is om voldoende begrijpelijke informatie te halen uit wat daar voor zijn ogen gebeurt. Gekregen informatie kan dan maar moeilijk aan begrip en eigen handelen gekoppeld worden en dat is een SERIEUS PROBLEEM voor het hele leerproces van kinderen.

Ik denk daarom dat het heel belangrijk is om je als ouders af te vragen wat je je kinderen eigenlijk aanbiedt door ze voor de tv te zetten. Om van de negatieve effecten op het hele neurologische systeem van kinderen maar te zwijgen. Dat wordt weer een heel ander verhaal.

Van jouw feedback kan ik weer veel leren! Je kunt daarvoor de knop "reacties" onder aan dit bericht gebruiken. Laat het me weten als je niet wilt dat je reactie zichtbaar wordt voor anderen.

Doorzettingsvermogen En Het Afwegen Van Risico's

Vroeger hadden mensen grote gezinnen en veel ruimte om het huis. Kinderen konden daar, zonder al te veel toezicht, als spelend ontdekken hoe de wereld in elkaar zat. Verder werden kinderen al snel betrokken bij de dagelijkse dingen die gedaan moesten worden. Ik pleit hier niet voor het herinvoeren van kinderarbeid hoor! Maar ik vraag wel aandacht voor het feit dat er vroeger, op deze manier, op natuurlijke wijze heel veel leervaardigheden werden geoefend die nu niet meer in die mate geoefend worden. We kunnen onze kinderen wel spelenderwijs betrekken bij allerlei taakjes in en om het huis zoals ik ook al bij het ontwikkelen van praktisch inzicht heb besproken.

Vroeger waren er geen media die hypes nodig hadden om hun brood te verdienen door incidenten op te blazen. Tegenwoordig ga je al gauw denken dat je kind ieder moment van de dag ontvoerd kan worden. Ik denk dat het belangrijk is om waakzaam te zijn. Aan de andere kant is het belangrijk om de (vaak toch relatief kleine) risico's goed af te wegen tegen de nadelen die het al te veel beperken van kinderen voor hun algehele ontwikkeling en vooral ook voor hun leerproces heeft. Omdat deze nadelen op de korte termijn niet zichtbaar zijn, en je er daarom ook niet zo bij stilstaat, heb je al gauw de neiging om vanuit het oogpunt van veiligheid het zekere voor het onzekere te kiezen.

Het leven is vol risico's en het is beter om je kind te leren om met risico's om te gaan (zonder het angstig te maken) dan het er van weg te houden. Als je niet hebt geleerd om met risico's (op jouw niveau) om te gaan als je klein bent, kan het heel moeilijk zijn om risico's goed in te schatten als je b.v. puber bent en je ouders niet meer altijd in de buurt zijn om je voor alles te beschermen. Dan zijn de consequenties van het verkeerd inschatten of het zelfs niet zien van risico's vaak veel groter dan wanneer je klein bent en je ouders nog in de buurt zijn om in te grijpen als het écht fout dreigt te gaan.

Belangrijk om te vermelden is dat je, als ouder, altijd zelf de inschatting moet blijven maken, wat veilig voor jouw kind is en wat niet. Heel jonge kinderen zien nog geen gevaar dus daar moet je altijd een oog op houden en beschermen. Gaandeweg kun je je kind steeds meer leren om zelf inschattingen te maken. Met mijn blogs wil ik aangeven dat het belangrijk is om bewust te zijn van de voors en tegens en om van daar uit een verantwoorde afweging te maken.

Kinderen teveel wijzen op mogelijke gevaren kan heel belemmerend werken

Ik zie kinderen die dagelijks angstig gemaakt worden voor mogelijke gevaren: "Pas op, dadelijk val je nog" of "Niet te hard rennen anders val je je tanden door je lip". Ik zie ook kinderen die bijna niets meer aan durven raken omdat ze bang zijn dat ze van de bacteriën die erop zitten ziek kunnen worden. Als ouder ben je vaak bezorgd voor je kind en wil je het zoveel mogelijk beschermen. Maar ik denk dat het heel belangrijk om ook hierin een afweging te maken tussen de eventuele risico's en het oproepen van belemmerende angsten of onzekerheden bij je kind.

Als kinderen de hele tijd bang moeten zijn dat hen iets overkomt dan kan dat hun (motorische) ontwikkeling behoorlijk afremmen. Ze worden onzeker en kunnen ook geen eigen inschattingsvermogen ontwikkelen. Dat kan in veel opzichten een probleem worden als je kind later, als het groot is, toch zelf dingen in moet kunnen schatten omdat jij er dan niet meer bij kunt zijn om het overal voor te beschermen. Voor de ontwikkeling van doorzettingsvermogen kunnen deze angsten en onzekerheden heel erg belemmerend en soms zelfs verlammend werken. Het "fysieke welbevinden" moet in evenwicht zijn met het "persoonlijke welbevinden", dat lang niet altijd direct zichtbaar is omdat het zich in het binnenste van het kind afspeelt.

Maak Geen Drama Van Een Klein Ongelukje

Om kinderen wat weerbaarder te maken is het, volgens mij, voor zijn leerproces heel belangrijk om geen drama van een klein ongelukje te maken. Je leert je kind dan dat het verschríkkelijk is als er een keer wat gebeurt. Natuurlijk is het niet leuk als je valt en je doet jezelf (een beetje) pijn maar het hoort bij het leerproces. Jouw kind vormt voor een deel zijn oordeel over wat erg is en wat niet aan de hand van jouw reacties op dingen die gebeuren. Als jij het signaal afgeeft dat het heel erg is wat er gebeurd is dan zal jouw kind dat over gaan nemen. Natuurlijk moet je kind niet keihard worden maar ik pleit ervoor om er bewust van te zijn welke signalen je zelf afgeeft en wat die voor de ontwikkeling (voor de motorische ontwikkeling en doorzettingsvermogen b.v.) van je kind kunnen betekenen. Als je kind in dit opzicht "tegen een stootje kan" dan is de kans veel groter dat je kind bij het leerproces op school ook wat incasseringsvermogen heeft. Het is belangrijk om te leren dat tegenslagen een onlosmakelijk deel van het leerproces zijn en dat je niet van ieder klein dingetje van slag hoeft te raken want dat kan veel belemmeringen opwerpen.

Veiligheid voor àlles?

In onze tijd is veiligheid heel belangrijk. Wat is de invloed van verzekeringsmaatschappijen en mogelijke claims eigenlijk hierop? Het gaat in veel gevallen over aansprakelijkheid en dus geld. We kunnen ons afvragen wat veiligheid eigenlijk is en of veiligheid letterlijk voor àlles gaat.

Natuurlijk moet je zorgen dat je kind veilig opgroeit maar er zijn allerlei signalen dat de drang naar veiligheid tégen de ontwikkeling van kinderen dreigt te gaan werken. In de Zorg is er momenteel van alles te doen over 'bewegingsbeperkende maatregelen" die als schadelijk voor het welbevinden en de psychische gesteldheid van ouders wordt gezien. De roep om een betere afweging tussen de risico's van het uit bed kunnen vallen en de belasting van het de hele nacht in je bed vastgebonden te liggen, wordt steeds groter.

Maar hoe zit het in dit opzicht met onze kinderen? Ik zie steeds meer kinderen die het al gewoon vinden om "vastgebonden" te worden en daar in lijken te berusten. Uren zitten ze in een buggy of wandelwagen zonder veel mogelijkheden om zich te bewegen. Van de auto in de buggy, in het winkelwagentje, op de fiets, in de kinderstoel enz. Ze kunnen de hele dag "onderweg" zijn zonder zelf een stap te zetten.

Omdat het gebruik van veiligheidgordels voor kinderen zo gewoon is geworden is het zeker belangrijk om je af te vragen hoeveel en vooral ook voor hoelang jij "bewegingsbeperkende maatregelen" voor je kind "instelt". In de auto b.v. is het heel belangrijk dat je kind veilig in de gordels zit. Dat is vanzelfsprekend. Maar ik zie steeds meer (ook grotere) kinderen in gordels in een buggy rondgereden worden. Het schiet goed op, dat is waar, maar voor de kinderen zelf is het veel beter dat ze zelf lopen, beweging krijgen en hun motoriek ontwikkelen. De meeste kinderen lopen echt veel te weinig om hun grove motoriek voldoende te kunnen ontwikkelen. Dus de buggy of wandelwagen zo snel mogelijk aan de kant en je kind zelf laten lopen.

Het is ook belangrijk om de vraag, hoeveel kinderen zelf in beweging komen, ook eens in het peuterklasje of de kinderopvang van je kind te stellen. Kleine kinderen moeten zich nog ontwikkelen. Daarbij hebben ze relatief maar maar weinig tijd om alle fases in die ontwikkeling te kunnen doorlopen. In iedere fase moeten de voor die tijd specifieke vaardigheden intensief geoefend worden. Als er in dergelijke fases onvoldoende gelegenheid tot oefenen is, valt er een gat waar voor het kind lastig op verder te bouwen is. Verder is zo'n gat later moeilijker te herkennen en op te vullen. In het kader van de ontwikkeling van o.a. doorzettingsvermogen is het zeker interessant om deze vraag eens hardop te stellen en daar voor jezelf een passend antwoord op te vinden.

Van jouw feedback kan ik weer veel leren! Je kunt daarvoor de knop "reacties" onder aan dit bericht gebruiken. Laat het me weten als je niet wilt dat je reactie zichtbaar wordt voor anderen.

Tweede Leervaardigheid: Doorzettingsvermogen

Daar sta je misschien wel van te kijken, dat doorzettingsvermogen een rol speelt bij het leren op school. Het speelt zelfs een belangrijke rol. In onze tegenwoordige tijd wordt het ons aan alle kanten gemakkelijk gemaakt en dat willen we ook graag. "Gemak dient de mens" toch? Of misschien niet in alle gevallen?

Voor kinderen is het heel belangrijk om te leren dat je niet zomaar iets kunt zonder er echt wat voor te doen. Het is voor je jonge kind heel belangrijk dat het leert om zich in te spannen om wat voor elkaar te krijgen. Dat geldt voor iedere leeftijd want in elke fase van de ontwikkeling moet een kind zich inspannen om wat te kunnen leren. Wij ontnemen hen die enorm belangrijke kansen om zelf een leerproces in te gaan als we ze teveel helpen, teveel voor hen doen of hen teveel ontzien. De kans is dan redelijk groot dat ze in passief gedrag terecht komen waarbij ze wachten tot (en verwachten dat) de dingen wel voor hen gedaan worden. Doorzettingsvermogen is een echte vaardigheid die door oefening en ervaring geleerd moet worden en die, zoals geen enkele vaardigheid, aan komt waaien.

Als je kind dan op de basisschool komt en er, naar verloop van tijd, echte "prestaties" verwacht worden dan kan het zijn dat je kind niet goed weet HOE het iets moet presteren. Je ziet dan dat een kind het al opgeeft voordat het echt "zijn best" gedaan of het "echt geprobeerd" heeft. Het probleem hierbij is dat wij, als volwassenen wel weten wat "je best doen" of "echt proberen" inhoudt maar dat het kind vaak geen idee heeft wat je daar mee bedoelt. Het heeft gewoon de ervaring niet om het te kunnen doen. Het doet dan even wat en heeft het gevoel dat het echt "geprobeerd" heeft.

Vertèllen Hoe Je Moet Proberen Helpt Niet

Als je kind zelf niet genoeg in het DOEN geleerd heeft om zich echt ergens op te richten en om echt ergens moeite voor te moeten doen dan kan dat in het leerproces op school grote problemen gaan opleveren. Niet omdat je kind het niet WIL proberen maar omdat het gewoon niet goed weet HOE het moet proberen of zijn best ergens voor moet doen. Zèggen dat het moet "proberen" of dat het zijn "best moet doen" helpt niet omdat het kind daar geen ervaring aan kan koppelen. Het gaat het ene oor in en het andere weer uit omdat die woorden geen beleefde inhoud voor hem hebben. Het heeft daar geen houvast aan terwijl jij misschien vindt dat het allemaal heel vanzelfsprekend is. Dat kan tot heel frustrerende situaties en misverstanden leiden in de relatie ouders-kinderen en leerkracht-kinderen. Het feit dat je kind het gewoon niet kan omdat het de nodige ervaring niet heeft, wordt heel gemakkelijk over het hoofd gezien.

Dit soort basisvaardigheden leer je alleen door het ZELF DOEN. Als je doorzettingsvermogen als vaardigheid door het DOEN niet geleerd hebt dan is het heel moeilijk om dat vermogen in het leerproces op school, alleen in je hoofd voor het leren, wel te hebben. Het probleem van deze tijd is dat het veel kinderen, op allerlei gebied, heel gemakkelijk gemaakt wordt en dat er nauwelijks inspanning gevraagd wordt. Je ziet dan ook dat veel kinderen heel snel moe zijn omdat ze gewoon niet gewend zijn om gericht bezig en actief te zijn en om ergens echt moeite voor te moeten doen. Dan voelt jezelf inspannen al heel snel vervelend en ga je dat ontlopen.

Doorzettingsvermogen En Leren Op School

Het leren lezen en schrijven op school is voor veel kinderen een moeilijk en soms ook moeizaam proces. Als kinderen heel snel opgeven en innerlijk "afhaken" dan kan dat alleen al een grote belemmering voor het leerproces opleveren. Als er nog meer vaardigheden onvoldoende ontwikkeld zijn dan komt het kind al snel in problemen. De oplossing wordt vaak gezocht in meer oefenen met b.v. lezen en schrijven maar de kans dat je kind steeds meer weerstand tegen "leren" gaat krijgen is redelijk groot.

Voor het leren op de basisschool moet je als kind heel veel vaardigheden tegelijkertijd in kunnen zetten. We staan daar als volwassenen niet bij stil maar je kunt je wel voorstellen dat het heel moeilijk is als je iets moet leren waarvoor je eigenlijk de benodigde vaardigheden (nog) niet hebt. Als wij, als volwassenen, iets niet kunnen is dat een probleem maar wij kunnen nog beredeneren waarom we iets niet kunnen en een oplossing zoeken. Bij kinderen zie je vaak dat ze door middel van gedrag op problemen gaan reageren. Het is voor hen moeilijk om wat hen dwars zit onder woorden te brengen. Je kind kan zich dan tot een kind ontwikkelen dat helemaal opgeeft en zich terugtrekt of een kind dat de confrontatie opzoekt en als lastig of opstandig wordt gezien.

Praktisch Inzicht Verder Ontwikkelen

Dit bericht is het vervolg op mijn twee vorige blogberichten waarin ik het belang van het ontwikkelen van praktisch inzicht in relatie tot het leerproces (dus ook het leren op de basisschool) beschreven heb.

Als kleine kinderen de gelegenheid krijgen om zelf zoveel mogelijk actief en in beweging te zijn, leren ze iedere dag hun praktisch inzicht verder te ontwikkelen. Door de wereld om hen heen te gaan verkennen, leren kinderen hoe de dingen werken en leren ze zelf activiteiten te ontplooien en handelend te reageren op wat er om hen heen gebeurt. Daardoor kunnen ze later meer zelfstandig gaan ondernemen en onderzoeken waardoor ze interesse in het leren van nieuwe dingen verder ontwikkelen dus ook voor het leren op school.

Door kinderen steeds meer zelf te laten beleven en ze actief mee laten maken hoe dingen gemaakt of gedaan moeten worden, krijgen ze letterlijk inzicht en kunnen ze deze kennis later zelf ook in gaan zetten. Praktisch inzicht moet eerst door het ZELF DOEN worden ontwikkeld zodat kinderen later, op een steeds meer abstract niveau, dat inzicht ook toe kunnen gaan passen.

Voor Kinderen Is Zelf Iets Leren Bouwen Ook Bouwen Aan Hun Toekomst

Hoe groter ze worden des te belangrijker is het voor kinderen om te leren hoe je dingen maakt of hoe ze werken. Met het maken van een plan en de uitvoering daarvan op hun eigen niveau, leren ze hoe ze gestructureerd en stap voor stap iets tot stand kunnen brengen. Voor deze grotere kinderen is spelen met b.v. constructiespeelgoed, bouwdozen, bouwplaten en zelfs goocheldozen en het uitvoeren van kleine elektronicaexperimenten of een goocheltruc leren van onschatbare waarde voor de ontwikkeling van praktisch inzicht. Kinderen leren hierdoor gericht en analytisch te kijken en ze leren hoe je van het begin tot eind echt iets kunt maken of iets op kunt bouwen.

Het lijkt logisch dat kinderen dat kunnen maar ik zie kinderen die nauwelijks informatie kunnen halen uit wat ze zien en geen idee hebben hoe ze iets gestructureerd aan kunnen pakken. En dan gaat het over simpele dingen zoals iets wat op het bord staat, met de goede indeling, in hun schrift schrijven. Er zijn kinderen die dan gewoon niet weten hoe ze dat aan moeten pakken en waar ze moeten beginnen.

Knutselen Met Kinderen Moet Zoveel Mogelijk Functioneel Zijn

Het knutselen met kinderen wordt voor hun hele leerproces veel effectiever als de knutselwerkjes die ze maken, voorwerpen zijn die een functie hebben en die kinderen zelf ook kunnen gebruiken. Dan krijgt het knutselen voor kinderen meer betekenis dan alleen tijdverdrijf en de voldoening is groot als je als kind iets wat je zelf gemaakt hebt ook echt kunt gebruiken.

Op Een Natuurlijke Manier "Veel-zijdig-heid" Voor De Rest Van Je Leven Ontwikkelen

Bij al deze activiteiten voor kinderen worden op een natuurlijke manier, samen met het leerproces hun visuele vaardigheden en hun motoriek ook intensief geoefend. Hoe meer een kind de gelegenheid heeft om zijn grove motoriek en zijn fijne motoriek op een natuurlijke en geïntegreerde manier te ontwikkelen des te kleiner de kans is dat hij later motoriektherapie of visuele therapie nodig heeft of naar een kinderfysiotherapeut moet. Voor kinderen is het veel beter om op een natuurlijke weg vaardigheden te leren omdat dan ook het leerproces op een vanzelfsprekende manier op gang gebracht wordt. Bij een therapie voor kinderen loop je al gauw het risico dat het kind "de truc" van een bepaalde vaardigheid geleerd wordt en dat het zelfstandige leren zelf niet aangesproken wordt. Het kind zal dan minder goed in staat zijn om hetgeen het geleerd heeft in andere situaties ook toe te passen.

Voor de hele ontwikkeling van kinderen is veelzijdigheid in het zelf doen van onschatbare waarde omdat er op allerlei gebieden vaardigheden ontwikkeld worden. Als het je lukt om bij kinderen interesse en enthousiasme voor de wereld en voor de dingen om hem heen op te wekken en te zorgen dat je kind vaardiger (letterlijk "veel-zijdiger") wordt, zal je kind veel beter in staat zijn om uit zichzelf een leerproces op gang te brengen en te houden. Je kind leert dan dat het veel dingen kan maar dat er ook wat voor gedaan moet worden.

Wat Wij "Logisch" Vinden Hoeft Voor Een Kind Helemaal Niet Logisch Te Zijn

Het klinkt allemaal misschien heel vanzelfsprekend maar in de praktijk zie ik toch veel kinderen die de dingen die wij "normaal" vinden gewoon niet kunnen. Vaardigheden moeten ontwikkeld worden en zijn niet vanzelfsprekend aanwezig waardoor wat wij "gewoon iets doen" vinden voor een kind helemaal niet gewoon hoeft te zijn. Om allerlei redenen oefenen veel kinderen hun basisvaardigheden niet meer omdat ze niet meer genoeg bewegen, spelen en zelf actief zijn. Er kunnen veel misverstanden ontstaan wanneer je "simpele" dingen van je kind vraagt of verwacht maar het zelf geen idee heeft waar je het over hebt omdat het zelf de ervaring om het te kunnen doen of te begrijpen gewoon niet heeft.

Praktisch inzicht ontwikkelen door spelen

Gisteren heb ik over het ontwikkelen van praktisch inzicht geschreven en hoe belangrijk dat is voor het leren op school. Je kind spelenderwijs laten helpen met klusjes is een hele goede manier om je kind te helpen praktisch inzicht te ontwikkelen. Het is voor kinderen heel belangrijk om processen te kunnen volgen: hoe doe je de was, hoe was je af, hoe bak je een appeltaart, hoe maakt je soep, hoe timmer je een vogelhuisje of een konijnenkooi enz. Door te helpen, ontwikkelt je kind op een natuurlijke manier allerlei motorische vaardigheden, ontwikkelt het zijn zintuigen (reuk, smaak, gehoor, visuele vaardigheden enz.) en leert het hoe de dingen letterlijk werken in de wereld. Hierdoor zal het later veel gemakkelijker andere processen (bij het leren) kunnen volgen. Voor de rest verwijs ik naar mijn vorige bericht.

Als je een hele klas kinderen (groep 3) een betrekkelijk simpele, motorisch gerichte opdracht geeft met gebruik van testmateriaal, zie je dat een flinke groep kinderen problemen heeft met het inschatten wat er logischerwijs gaat gebeuren als ze gaan beginnen om de opdracht uit te voeren. Je ziet ook dat ze problemen hebben om letterlijk hun lichaam van binnenuit te besturen en om van hun eigen handelen te leren. Ik hoorde een paar weken geleden een mooie benaming daarvoor: motorische intelligentie. Dat is het op intelligente wijze bij kunnen sturen van je eigen handelingen en ervan leren. Dat heeft zeker ook met praktisch inzicht te maken: je ziet wat er gebeurt of wat je doet en je ziet of wat je doet wel of niet werkt. Dat heeft ook met actie en reactie, waar ik al eerder over schreef, te maken. Je kunt dan de dingen die je doet of hoe je ze doet zelf veranderen en bijsturen zodat je beter resultaat bereikt. Dat is een vaardigheid die je in je leerproces absoluut nodig hebt.

Om praktisch inzicht te ontwikkelen moet je als kind natuurlijk zelf dingen doen en er liefst met enthousiasme en interesse bij betrokken zijn. Spelen is de meest natuurlijke manier voor kinderen om zich te ontwikkelen. De kunst voor de volwassenen is om dit spelen te stimuleren en het kind speelgoed en andere materialen te geven die hem helpen zoveel mogelijk vaardigheden te ontwikkelen.

Speelgoed Voor Jonge Kinderen Moet Simpel Zijn

Simpele dingen van natuurlijke materialen (veel verschillende soorten hout, metaal, katoen, wol, zijde) gemaakt, hebben de voorkeur omdat plastic altijd hetzelfde voelt en smaakt (kleintjes stoppen alles nog in hun mond en voelen de structuur, temperatuur enz.). Voor de wat oudere kinderen is het nog steeds heel belangrijk om gevoel voor kleine verschillen te ontwikkelen omdat een goed ontwikkeld onderscheidingsvermogen voor het leerproces heel belangrijk is als je b.v. de letters gaat leren. Kleine kinderen moeten hun zintuigen nog ontwikkelen en hoe meer ze met allerlei verschillende materialen in contact komen, des te meer gevoel ze voor die kleine verschillen gaan ontwikkelen. In onze taal komt dat mooi tot uitdrukking in “ergens gevoel voor hebben” of “iets aanvoelen”. De Duitsers noemen het “Fingerspitzengefuhl” en dat wil niet zeggen dat ze alles eerst vastpakken maar dat dit gevoel naar een andere niveau is getild. Het woord “voelen” brengt tot uitdrukking dat er ook iets van een innerlijk “tasten” aan te pas komt. Je moet “ge-voel” voor dingen ontwikkelen om ook meer praktisch inzicht te kunnen hebben. Omdat dit hele proces zich op een onbewust niveau afspeelt, staan we er niet bij stil dat het heel erg belangrijk is dat deze vaardigheden voor het leerproces op school ontwikkeld moeten zijn.

Plastic als materiaal is altijd hetzelfde en er valt dus weinig verschil aan te beleven. De commercie ontwikkelt speelgoed ook voor volwassenen, die het leuk moeten vinden om het te kopen of cadeau te geven en de (grotere) kinderen worden door goed doordachte marketing verleid om het moderne speelgoed te willen hebben. Mijn stelling dat veel speelgoed maar in zeer beperkte mate positief bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen zal ik in latere berichten nog verder toelichten.

Wat Is de Functie Van Speelgoed Eigenlijk En Wat Is De Relatie Ontwikkeling-Speelgoed?

Als je een dreumes of peuter hebt dan weet je dat ze eigenlijk het liefst spelen met de dingen die de volwassenen ook gebruiken. Dat komt omdat ze de dingen die ze zien en meemaken na willen spelen. De volwassenen zijn immers hun "voor-beelden". Heb jij ook een enorme hoeveelheid speelgoed waar je kind eigenlijk niets mee doet? Heb jij ook gezien dat het eigenlijk liever speelt met de wasknijpers, de deksels van de pannen, de onderzettertjes die op tafel liggen enz. Dat is geweldig want deze dingen geven je kind veel meer tastvariatie en beleving van de wereld dan dat het meeste speelgoed doet. Geef kleine kinderen b.v. een paar, van verschillende soorten hout gemaakte, bakjes en mandjes waar het dingen in kan doen en er weer uit kan halen. Een mand met houten blokken en wat lappen erbij geven je kind al heel wat basis om tot zelfstandig spelen te komen. Verder is in huis rondscharrelen of kruipen en allerlei dingen tegenkomen (je ziet kinderen ook van alles uitproberen) een geweldige manier om alles om je heen te leren kennen. Kleuters en peuters leren door spelen “de wereld ontdekken” met alle vormen en materialen die er zijn. Daar heb je b.v. geen Fisherprice speelgoed voor nodig.

Voor je peuter en kleuter is speelgoed dat niet "af" is het beste speelgoed dat er is: een grote doos waar je in kan kruipen, grote lappen waar je, met behulp van b.v. de huiskamerstoelen een tent van kunt bouwen (een zaklamp erbij maakt het "spannend"), blokken om huizen, straten en kastelen mee te bouwen, eenvoudige lappen poppen enz. Speelgoed dat niet "af" is, daagt kinderen uit om hun eigen fantasie te gebruiken, te experimenteren en daardoor ook te ontdekken hoe de dingen om zich heen zich "gedragen": blokken moeten recht liggen anders valt je toren om, hoe moet je een lap neerleggen zodat hij niet wegglijdt, hoe kun je een hutje maken zodat je er helemaal in weg kunt kruipen, hoe gebruik je wasknijpers om je lappen mee vast te zetten enz. Tegelijkertijd worden alle motorische vaardigheden op een natuurlijke manier geoefend. Het leerproces op school wordt hier al voorbereid. Kinderen leren om zelf en op hun eigen niveau al spelend en lerend praktisch inzicht te ontwikkelen en hun eigen problemen op te lossen. Peuter spel is essentieel voor het latere leren op school.

Verder is speelgoed waar kinderen het dagelijkse leven mee na kunnen spelen heel belangrijk zoals een eenvoudig poppenbedje, een poppenwagen, een eenvoudige speelgoed keuken met kleine pannetjes enz. Simpele dingen zoals een blokje of steentje kunnen de ene keer nog brood om te eten zijn of geld om mee te betalen. Hoe minder "af" het speelgoed is, hoe meer het kind de gelegenheid krijgt om zijn eigen fantasie te ontwikkelen. Het behoeden van die fantasie is zo belangrijk omdat het het denken nog niet vastlegt en het de kinderen stimuleert om creatief te zijn en zijn eigen voorstellingsvermogen te ontwikkelen. Op het spelen door grotere kinderen kom ik in een later blog nog terug.

Televisie Kijken Als "Hinderpaal"

Er zijn meerdere redenen om kinderen zo weinig mogelijk tv te laten kijken. Vanuit het oogpunt van de ontwikkeling van praktisch inzicht is het, lijkt mij, duidelijk waarom tv-kijken niets aan de ontwikkeling van (jonge) kinderen bijdraagt. Nee, het houdt ze juist lijfelijk passief en het is dodelijk voor de ontwikkeling van eigen fantasie, eigen activiteit en creativiteit. Feitelijk leren de kinderen af om zelf te spelen en actief te zijn en dus om te leren. Verder is tv kijken slecht voor de ontwikkeling van visuele vaardigheden maar daar later mee over.

Doordat kinderen de (vele) uren die ze voor de tv zitten (in de voorschoolse leeftijd gemiddeld anderhalf tot 2 uur!) dus niet bewegen en passief zijn, ontwikkelen ze in die (vooral voor jonge kinderen kostbare) tijd ook geen vaardigheden. De ontwikkeling van jonge kinderen gaat snel en het risico is groot dat fases in de ontwikkeling onvoldoende worden doorgemaakt waardoor er snel "gaten" dreigen te vallen. Verder belast je je kind met allerlei indrukken, geluiden enz. die het nog niet kan plaatsen en begrijpen omdat het daar nog niet genoeg eigen ervaringen tegenover kan zetten. Het argument dat tv-kijken educatief zou zijn gaat niet op omdat we dan scholen VOL hele slimme kinderen zouden moeten hebben maar je ziet juist het tegendeel. Steeds meer kinderen lopen een ontwikkelingsachterstand op en dat komt voor flink een deel omdat tv-kijken kinderen verhindert om zelf actief betrokken te zijn. Ze worden consumptief en raken eraan gewend om vermaakt te worden i.p.v. zichzelf te vermaken en actief bezig te zijn. Verder ontwikkelen ze steeds minder goed hun motorische vaardigheden, maken ze steeds minder het hierboven beschreven leerproces door, worden minder creatief en krijgen te weinig eigen ervaring waardoor veel minder praktisch inzicht ontwikkeld kan worden.

Hoe tv kijken kinderen verder beïnvloedt komt in volgende berichten nog uitgebreid aan de orde. Berichten die hierover in de media verschijnen zal ik ook in de links aan de rechterkant van mijn blog opnemen.

Bericht dat te denken geeft !

In de Telegraaf van woensdag 26 november (zie link aan de rechterkant) wordt het fenomeen Truman-syndroom genoemd. In het artikel wordt uitgelegd dat dit syndroom genoemd is naar de bekende film "The Truman Show" waarin Jim Carrey zonder dat hij het weet de hoofdrol speelt in een levenslange realityshow. Het artikel meldt dat artsen steeds vaker mensen hun praktijk zien binnenkomen die denken dat ze in een tv-serie leven en continue worden gefilmd.

In het artikel kun je ook lezen dat volgens de Canadese psychiater Ian Gold de programma´s mensen die al onderliggende problemen hebben, geen goed doen. Ook Londense onderzoekers deden in augustus in de British Journal of Psychiatry al melding van het Truman-syndroom. Daarin werd een 26-jarige postbode omschreven die dacht dat de wereld om hem heen niet echt was en dat hij de hoofdrol speelde in een tv-serie.

Als je dit leest vanuit de vraag wat de effecten voor de ontwikkeling van kinderen zijn dan is het een heel dramatisch bericht. Ik heb zelf ook al kinderen gezien die niet meer in een echte wereld leven en niet weten hoe de dingen in het echte leven werkt. Nu lees ik dat het een al bekend syndroom is en daar kan ik nu ook naar gaan verwijzen want ouders geloven mij niet als ik hen vertel dat hun kind voor het leven beschadigd dreigt te raken door teveel tv kijken.

Kinderen zijn zeker nog veel kwetsbaarder dan volwassenen omdat ze nog een beeld over hoe de wereld eruit ziet moeten vormen. Als ze vele uren voor de tv zitten, hoe moeten ze dan weten hoe het er in de "echte" wereld aan toe gaat en hoe moeten ze dan vaardigheden die voor het leren (dit moet in de "echte wereld" gebeuren!) zich eigen maken? Als tv kijken al zo'n effect op volwassenen kan hebben, hoe zit dat dan met kinderen. De Franse overheid heeft niet voor niets peuter tv al verboden.

Eeste Leervaardigheid: Praktisch Inzicht

Als je kijkt naar kinderen met leerstoornissen dan zie je dat er nagenoeg altijd meerdere dingen zijn waar kinderen problemen mee hebben. Dat komt omdat alles met alles samenhangt. Als de motoriek onvoldoende ontwikkeld is (wat bij nagenoeg al deze kinderen het geval is) dan zijn de vaardigheden die TEGELIJKERTIJD met de motoriek ontwikkeld hadden moeten worden, ook onvoldoende ontwikkeld. Bij nagenoeg alle diagnoses die gesteld worden zoals dyslexie, dyspraxie, dyscalculie, DCD, ADHD, ADD, PDD-NOS enz. is sprake van onvoldoende motorische ontwikkeling en de daarmee samenhangende andere problemen. In de loop van de komende tijd zal ik een voor een de leervaardigheden, die ook voor het leren op school heel erg belangrijk zijn, bespreken.

In De Ontwikkeling Van Het Kind Hangt Alles Met Alles Samen

Alle leervaardigheden die je als kind moet ontwikkelen zijn eigenlijk even belangrijk want, zoals gezegd, hangt alles met alles samen. Daarom zijn er zoveel verschillende variaties in leerproblemen om dat bij het ene kind een bepaalde combinatie van vaardigheden minder goed ontwikkeld is en bij het andere kind een andere combinatie. Maar je moet als kind alle vaardigheden samen kunnen laten werken om goed te kunnen functioneren. Een van die leervaardigheden is "Praktisch Inzicht". Als je als kind naar de basisschool gaat dan ga je "echt leren". Het schoolsysteem is er op ingesteld dat kinderen, als ze naar groep 1 gaan, een aantal basisvaardigheden hebben zodat ze al min of meer zelfstandig kleine werkjes kunnen maken, al een beetje kunnen knippen, plakken, tekenen enz. In de loop van de jaren wordt er steeds meer zelfstandigheid van kinderen verwacht. Je staat er misschien niet zo bij stil maar voor nagenoeg alle dingen die je als kind op school gaat leren, is praktisch inzicht heel belangrijk omdat je toch, na instructie van de juf of meneer, zelf dingen moet kunnen gaan doen. Als je dan al een beetje weet hoe je dingen aan moet pakken en op jouw niveau al dingen zelf kunt doen, heb je een goede basis om op te bouwen. Hoe meer je al zelf kunt, hoe beter je motorisch ontwikkeld bent, hoe sneller je dingen oppakt des te minder hoef je op hulp te wachten en verloopt je leerproces veel sneller en heb je er ook meer plezier in. Zoals ik al eerder beschreven heb, lijken veel dingen voor ons, als volwassenen, simpel maar als kind moet je wel een aantal basisvaardigheden hebben anders weet je niet hoe je "zoiets simpels" aan moet pakken.

Een Flink Deel Van De Wereld Van Volwassenen Is Voor Het Kind Onzichtbaar

Gisteren vroeg ik me in mijn blog af of gemak nu echt altijd de mens wel "dient". Veel dingen die moeten gebeuren blijven voor kinderen onzichtbaar zoals wassen, afwassen, de weg zoeken (we hebben nu GPS), brieven schrijven (we zitten achter de computer en kinderen zien niet wat we aan het doen zijn), woorden en telefoonnummers opzoeken (op de computer) en noem maar op. Jonge kinderen missen hierdoor veel "te volgen" dingen die volwassenen doen. Het blijft steeds vaker voor hen onzichtbaar. Zijn onze kinderen wel "gediend" met het "gemak" dat we nu vaak hebben? In veel opzichten wel natuurlijk, maar het ligt er ook aan hoe je er mee omgaat.

Hoe Help Je Je Kind Praktisch Inzicht Te Ontwikkelen?

Praktisch inzicht ontwikkel je als kind door te spelen, zelf dingen te doen of mee te helpen als anderen iets doen. Het begint vaak met eerst te zien hoe anderen dingen doen. Als je erop let, kun je gewoon in je dagelijkse doen en laten je kind helpen om praktisch inzicht te ontwikkelen. Jonge kinderen vinden het prachtig om te "helpen" hoewel wij dat niet altijd als "helpen" ervaren. Wat wij doen dat willen zij ook doen en het is heel belangrijk dat we dat blijven stimuleren ook al krijgen wij dan niet altijd gedaan wat we hadden willen doen. Jonge kinderen vinden het heerlijk om b.v. te helpen afwassen: een stoel voor het aanrecht, schortje voor, een teiltje met lekker warm water en vooral veeeeel schuim en afwassen maar! Een geweldige activiteit om motorische vaardigheden te ontwikkelen, om de zintuigen te ontwikkelen en om de wereld om je heen te leren kennen. Het is prachtig om naar een spelend kind te kijken en om te zien hoe het de bewegingen en gedragingen van water b.v. bestudeert, kijkt hoe de druppels spetteren of in elkaar lopen op het aanrecht, hoe kopjes vollopen en dan overlopen enz. Je kunt allerlei van dit soort kleine karweitjes bedenken om samen met je kind, spelenderwijs te doen. Verder leren kinderen heel veel van zelf dingen bouwen en uitproberen. Ik kom daar later nog op terug maar karweitjes samen doen zijn ervaringen die voor kinderen heel belangrijk zijn om praktisch inzicht te ontwikkelen.

Voor de wat oudere kinderen is het nog steeds belangrijk om karweitjes te leren doen. Ook al zijn ze er niet "handig" in. Het probleem is vaak dat, wanneer kinderen niet zo "hand-ig" zijn, ze de dingen proberen te ontlopen, steeds minder dingen gaan doen en daardoor ook steeds minder vaardigheden verder ontwikkelen en/of verfijnen. Als volwassenen ben je snel geneigd om het dan maar te "laten zitten" en het zelf te doen. Toch is het belangrijk om kinderen dingen (zelf) te laten doen ook als ze dat niet leuk vinden of smoesjes bedenken om er onderuit te komen. Het kind zelf laten denken en zelf achter eventuele "fouten" laten komen en laten herstellen (mits dat geen gevaarlijke situaties oplevert) leert hen hun eigen leerproces in de hand te krijgen. Fouten maken moet niet gezien worden als "falen" maar als een kans om er wat van te leren en het de volgende keer beter te (kunnen) doen. Fouten (mogen) maken is essentieel voor nagenoeg ieder leerproces. Het is wel belangrijk om erop te letten dat je je kind dingen laat doen die aansluiten bij het niveau van zijn (motorische) ontwikkeling. Ik kom hier later ook nog op terug.

Spelen Is Leren En Leren Is Spelen

Alles is voor de peuter spel en spelen is voor jonge kinderen de manier om te leren. Voor ons zijn karweitjes die gedaan moeten worden vaak vervelend en saai maar voor jonge kinderen is het DE manier om spelenderwijs de wereld om hen heen te leren begrijpen en te leren om er deel aan te nemen. Verder geeft het kinderen ervaringen om daarna, als ze aan het spelen zijn, de dingen die ze beleefd hebben, na te spelen. Ze kunnen er in hun fantasie een heel spel aan vast hangen omdat je ze zinvolle, tastbare en beleefbare dingen hebt laten doen. Vanuit dit gezichtspunt is voor peuters speelgoed nog niet zo belangrijk en geeft het dagelijkse leven nagenoeg alles wat het voor zijn ontwikkeling nodig heeft.

Praktisch Inzicht Hebben Moet Je Leren

De manier om kinderen te leren praktisch inzicht te ontwikkelen is door ze zoveel mogelijk dingen ZELF te laten doen en probleempjes op hun niveau zelf op te laten lossen. Daarbij is het belangrijk om niet teveel uit te leggen of instructie te geven maar het kind de tijd geven om het zelf uit te puzzelen. Het is voor kinderen heel belangrijk om te leren van hun eigen handelingen, van hun "fouten" te leren en daardoor hun eigen leerproces door te maken. Als je geleerd hebt om zelfstandig iets te leren of uit te zoeken, heb je daar voor de rest van je leven heel veel profijt van. Het kind leert op die manier om, steeds op zijn eigen niveau, in zichzelf een leerproces in gang te zetten en in gang te houden, zonder hulp van buitenaf. Een van de manieren is dus door je (jonge) kind te laten leren door spelenderwijs mee te helpen en door jou na te doen. Later kunnen ze dan zelfstandig dingen gaan doen zoals de tafel dekken, spulletjes opruimen (goed om te leren ordenen b.v.) enz.

Een klein portemonneetje met wat geld erin en je kind steeds b.v. een eigen boodschapje te laten kopen geeft het de ervaring van geld en wat je met geld kunt doen. Winkelen, dingen kopen, geld en betalen b.v. worden op die manier letterlijk tastbare begrippen waardoor het digitale geldverkeer en pinnen later ook beter begrepen kan worden. Dit geeft kinderen ervaringen waar ze later de dingen die ze op school gaan leren weer aan vast kunnen "knopen". Dus je kunt van alles bedenken om je kind bij te betrekken: ramen wassen, de stoep vegen, handveger en blik gebruiken, kleine wasjes doen, appeltaart bakken, zelf pizza maken en noem maar op. Tegelijkertijd worden allerlei motorische vaardigheden op een betekenisvolle manier geoefend: naar de winkel lopen, het winkelwagentje duwen, boodschapjes inladen, geld pakken en tellen, deeg kneden, appels snijden en ga zo maar door.

Motorische Vaardigheden Verbinden Met Andere Vaardigheden

Als (jonge) kinderen al doende motorisch vaardiger worden en ze door dagelijkse bezigheden de wereld om hen heen beter leren begrijpen dan worden ze zelfstandiger, motorisch vaardiger, krijgen ze meer zelfvertrouwen en zullen ze daardoor ook meer nieuwe dingen aan (durven) pakken en zodoende nog meer leren. Je krijgt dan een sneeuwbaleffect waardoor de leerervaringen een steeds groter gebied gaan bestrijken en zo geef je de beste begeleiding kinderen kunnen wensen. Praktisch inzicht ontwikkelen is essentieel om b.v. faalangst zoveel mogelijk te voorkomen omdat het kind in zichzelf het gevoel en de wetenschap ontwikkelt dat het de dingen om zich heen begrijpt en er mee om kan gaan. Daarnaast (en ook mede daardoor) ontwikkelt en verfijnt het steeds meer motorische vaardigheden om te kunnen doen wat er van hem of haar verwacht wordt of wat het zelf van plan is om te doen. Als deze basis er niet of onvoldoende is, wordt het leren op school vaak al meteen moeilijker.

Dient Gemak De Mens Echt?

Dat is het spreekwoord toch: "Gemak dient de mens" maar is dat echt altijd zo? We leven in een tijd dat alles gemakkelijk en snel moet. Komt dat omdat we vinden dat we op zoveel "fronten" optimaal moeten functioneren? Ik zie jonge en vaders en moeders die een perfecte vader en moeder willen zijn, het huishouden moet gedaan worden, je wilt een sociaal leven hebben en tegelijkertijd ook nog allebei een (fultime of parttime) baan hebben. Natuurlijk willen we dan dat de dingen in het huishouden b.v. snel en gemakkelijk gedaan kunnen worden.

Maar als we nu hier eens naar kijken vanuit het oogpunt van de ontwikkeling van (jonge) kinderen. Als je vroeger kind was dan was er van alles te beleven: de smid kwam het paard beslaan, het hooi moest binnengehaald worden en jij moest helpen, de groenten werden van het land gehaald en ingemaakt voor de winter enz. Zo is het eeuwen en eeuwen gegaan, toen de mensen nog dicht bij de natuur leefden en kinderen zich daarom ook op een natuurlijke manier ontwikkelden. Voor de kinderen van deze tijd ligt het allemaal heel anders. Veel dingen die de ouders doen, zijn niet meer zichtbaar en daardoor is het voor hen moeilijker te begrijpen waar die allemaal mee bezig zijn of op hun manier er aan deel te nemen. We kunnen het ze wel proberen uit te leggen maar voor kinderen blijft het dan toch snel een "abstract" verhaal dat niet echt door henzelf meebeleefd kan worden. Verder hebben we wasmachines, vaatwassers, magnetrons, kant-en-klaar-maaltijden zodat het "handwerk" niet meer gedaan wordt. We gaan "snel" even boodschappen doen, "snel" naar zwemles enz.

Maar Welke Signalen Geven We Hiermee Aan Onze Kinderen?

Het is dan heel goed mogelijk dat onze kinderen van ons leren dat alles (wat voor hen zichtbaar is) gemakkelijk moet gaan, anders doen we het liever niet of bedenken we wat zodat een ander het voor ons doet. We repareren b.v. bijna niets meer want we kopen liever iets nieuws. Ze leren van ons ook dat je snel resultaat moet hebben anders is het de moeite niet waard. We nemen onze kinderen dingen uit handen en doen het liever zelf omdat dat veel sneller gaat. We nemen de auto of zetten ons kind in de buggy omdat we dan sneller de dingen gedaan hebben.

Wat Betekent Dit Voor Het Leren Voor Kinderen Op School?

Het kan zijn dat kinderen dan onvoldoende zelf actief zijn geweest en daarmee niet geleerd hebben dat het soms veel moeite kost om iets te leren. Neem nu het leren lezen, leren schrijven, leren zwemmen, leren fietsen enz. Dat zijn dingen waar veel oefening voor nodig is en die tijd kosten om "onder de knie" te krijgen. Als kinderen door het DOEN niet geleerd hebben HOE je ergens energie in moet stoppen dan is het later, bij het leren op school, veel moeilijker om dat alleen in je hoofd wel te kunnen. Voor veel dingen op school moet je echt doorzettings-vermogen hebben om die te leren.

Mijn Kind Doet Zijn Best Niet

Ouders en leerkrachten hebben dan vaak het gevoel dat kinderen hun "best" niet doen maar als je als kind niet voldoende hebt kunnen ervaren HOE je je best moet doen, door dingen met moeite je eigen te maken, dan weet je als kind vaak ook niet goed genoeg hoe je dat dan op school wel kan doen. Dingen die voor ons heel vanzelfsprekend zijn (omdat wij ze nog wel geleerd hebben doordat de omstandigheden gewoon anders waren) hoeven voor kinderen helemaal niet vanzelfsprekend te zijn. ALLE VAARDIGHEDEN moeten GELEERD en vooral ook GEOEFEND worden dus ook dit soort vaardigheden.

Kinderen Krijgen Vaak Te Snel Hulp Van Een Volwassene

Volwassenen (of dat nu vaders, moeders, leerkrachten, opa's of oma's zijn) hebben de neiging om teveel voor hun kinderen te doen zodat kinderen niet leren om zelf praktisch inzicht te ontwikkelen. We kopen b.v. schoenen met klitteband omdat strikken teveel "gedoe" is. Maar het leren van het strikken van je eigen veters is heel belangrijk. Je moet kijken hoe een ander het doet en dat zelf nadoen. Je leert je fijne motoriek te ontwikkelen en je leert je vingers steeds beter te "besturen". Als volwassenen is het belangrijk om te leren het "uit te houden" om een kind te zien worstelen om wat geleerd te krijgen i.p.v. die dingen te omzeilen omdat dat gemakkelijker is. Door jezelf terug te houden en je kind de gelegenheid te geven om zelfstandig een leerproces in te gaan, leert het om zelf dingen te doen. Juf kan ook niet de hele dag naast je kind gaan staan om het steeds te zeggen wat het moet doen. Natuurlijk kunnen wij dingen beter en sneller maar dat komt alleen maar omdat we zelf de gelegenheid hebben gehad om het te leren. Door praktische dingen te leren doen, leren kinderen heel veel vaardigheden die ze bij het leren op school heel hard nodig hebben.

Het is vanzelfsprekend dat je als ouder het beste voor je kind wilt. Het probleem is dat we vaak niet meer stilstaan bij wat de effecten van de dingen, die we in onze moderne tijd doen, op de ontwikkeling van kinderen zijn en waardoor leerstoornissen veroorzaakt kunnen worden. Het kan heel moeilijk zijn om in te schatten wat de effecten op de langere termijn kunnen zijn, vooral als het om dingen gaat die "iedereen doet". Ik kom daar later nog op terug.

Ontwikkeling Door Actie En Reactie

De ontwikkeling van kinderen hangt samen met de mate waarin er sprake is van actie en reactie. Ik zal dat wat verder toelichten.

Als je kindje iets doet dan is er actie en je kindje kijkt dan (onbewust) wat voor reactie dat oplevert. Het slaat b.v. met zijn lepeltje op zijn bordje en luistert naar het geluid dat het maakt. Of het maakt geluidjes en het kijkt hoe zijn omgeving daarop reageert. Van de andere kant reageert het op wat er vanuit de omgeving naar hem toe komt b.v. hoe zijn broertje of zusje tegen hem praat of hoe mama op papa met hem omgaat. Je ziet dan dat ouders en kinderen voor kinderen een voorbeeld zijn. Daar reageert het kleine kind dan weer op en gaat dat "voor-beeld" ook "na-doen. In dit heen-en-weer-gaan van iets doen, kijken wat er gebeurt en daar op reageren of reageren op wat er op hem afkomt, ontstaat een ingewikkeld proces van ontwikkeling, essentieel voor het latere leren op school. Omdat je kind zelf steeds in staat is om actief te zijn en te reageren, ontwikkelt je baby en later ook als het peuter en kleuter is, eerst de grove motoriek en daarna ook de fijne motoriek. Actie en reactie zijn dus essentieel in de ontwikkeling van kinderen omdat dit de kern is van het leerproces. Als kinderen onvoldoende het proces van actie en reactie hebben doorgemaakt dan lopen ze een grote kans dat ze problemen hebben met het leren op school omdat teveel vaardigheden die voor het leren nodig zijn, onvoldoende zijn ontwikkeld.

Ontwikkeling Van De Motoriek Heeft Te Maken
Met Verfijning Van Vaardigheden

Eerst worden de grove vaardigheden ontwikkeld en later wordt er "gewerkt" aan verfijning. Die verfijning is nodig om later kleine nuances waar te kunnen nemen. Omdat bij de ontwikkeling van een kind alles met alles te maken heeft, gaan de ontwikkeling van de motoriek, van de oogmotoriek, van de zintuigen, van zijn gevoelsleven en van het leerproces hand-in-hand. Dus hoe meer je kindje zelf actief is en dus reactie uit de wereld om hem heen krijgt, hoe meer het actie vanuit mensen uit zijn omgeving krijgt waarop het zelf kan reageren, des te meer kansen het krijgt om zich te ontwikkelen. Het is dan een geleidelijk proces waar van dag tot dag steeds op ervaringen gebouwd kan worden. Het kan op die manier zijn leergebied steeds verder uitbreiden.

Die verfijning van vaardigheden en ervaringen zorgen dat je kindje later kleine verschillen ook beter kan waarnemen en daar ook met kleine nuances op kan reageren. Bij het leren lezen b.v. moeten kleine verschillen gezien en begrepen worden zoals b.v. de verschillen tussen b-d-p-q. Daarom is het heel belangrijk dat je kindje op veel verschillende, maar wel te volgen en te begrijpen, manieren de kans krijgt om zich te ontwikkelen.

Alles Op Zijn Tijd

Ik zie in mijn omgeving dat er tegenwoordig een grote kans is dat kinderen dingen of speelgoed aangeboden krijgen waar ze nog niet aan toe zijn. Omdat kinderen al zoveel hebben, weten mensen niet goed meer wat ze "nu toch nog kunnen geven" en dan krijg je dat de dingen gegeven worden waar het kind nog niet aan toe is. En dat kan met hele simpele dingen het geval zijn: kleurplaten terwijl het kind nog lang niet in staat is om binnen de lijntjes te blijven, krasblokken terwijl het kind nog niet zo'n aansluitende krasbeweging kan maken zodat het plaatje zichtbaar wordt enz. Het kind krijgt dan steeds het gevoel: "ik kan het niet" waardoor zijn acties telkens een negatief gevoel oproepen. Je loopt dan het risico dat kinderen het minder leuk gaan vinden om (nieuwe) dingen te doen omdat ze iedere keer het gevoel hebben dat ze het "toch" niet kunnen.

Kindertekeningen

Een mooi voorbeeld zijn de kindertekeningen. Volwassenen hebben al snel het gevoel dat het iets voor moet stellen. Daar zijn jonge kinderen nog helemaal niet mee bezig. Er zijn mensen die heel veel aan kindertekeningen kunnen zien omdat kinderen eigenlijk zichzelf tekenen. Of beter gezegd, ze tekenen hun eigen ontwikkeling. Daarom zien kindertekeningen van kinderen over heel de wereld er soortgelijk uit. In de kindertekeningen zijn ook verschillende fases te ontdekken. Als je jonge kinderen gaat vragen wat ze getekend hebben dan weten ze dat vaak zelf niet eens omdat de beweging in zekere zin nog gestuurd wordt vanuit het onbewuste. Kijken en natekenen zijn vaardigheden die pas veel later ontwikkeld worden. Als kinderen (vaak) gevraagd wordt wat ze getekend hebben dan gaan ze er wel wat bij bedenken maar uit zichzelf zullen ze dat niet snel doen.

Belangrijke Voorbereiding Op Het Leren Schrijven

Ik ben er van overtuigd dat de motorische vaardigheden die bij het tekenen ontwikkeld worden belangrijk zijn voor het leren schrijven later. En dan bedoel ik het tekenen dat uit een kind zelf komt en niet het inkleuren van kleurplaten omdat het dan over een veel minder vrije beweging gaat. Daar zijn kinderen pas veel later aan toe. Aan het zelf tekenen valt veel te ontdekken en uit te drukken en kinderen worden zich ervan bewust dat het krijtje dat het in zijn hand heeft, voor de lijnen op het papier zorgt. Gaandeweg wordt het krijtje tot een "verlengstuk" van zijn hand dat hij bewust en gecontroleerd kan gaan gebruiken. Je ziet ook dat jonge kinderen gaandeweg steeds meer detail gaan tekenen. Dan kom je al bij de fijn-motorische vaardigheden die op de basisschool kinderen nodig hebben bij het leren schrijven. Ook dit is een vorm van actie en reactie. Het kind maakt lijntjes op papier en in de loop van de tijd gaat het steeds meer zien dat het zelf invloed heeft op de vorm die de lijntjes krijgen en gaat hij steeds meer zelf sturen en wordt het ook motorisch in staat om te verfijnen. In de ontwikkeling van de mensheid zie je dit soort ontwikkeling trouwens ook. Hoe verder je in de geschiedenis teruggaat, hoe primitiever de tekeningen van de mensen waren. Op oude potten en muurtekeningen zie je nog hele simpele vormen terug die kinderen nu ook nog tekenen. Je ziet dus dat dit soort activiteiten kinderen in hun ontwikkeling stimuleren en kinderen helpen om tot verfijning te komen. Deze verfijning moet op allerlei gebieden optreden maar daar kom ik later nog op terug.

Goed Speelgoed Zorgt Voor Goed Onderscheidingsvermogen

Daarom is het belangrijk voor goede kwaliteit speelgoed en materiaal voor je kind te zorgen. Veel krijtjes b.v. zijn van slechte kwaliteit en er is moeilijk mee te tekenen. Ik vraag me altijd af waarom de dingen die voor kinderen gemaakt worden vaak van slechte kwaliteit zijn onder het motto "dat hebben ze toch nog niet in de gaten". Ik denk dat dat een grote misrekening is. Je zou kinderen juist alleen dingen van heel goede kwaliteit en van veel verschillende materialen gemaakt, aan moeten bieden omdat ze hun zintuigen, motoriek en leervermogen aan het ontwikkelen zijn. De verfijning waar ik zojuist over geschreven heb moet tegelijkertijd ontwikkeld worden. Goede kwaliteit voor het oog, voor het oor, voor de smaak, voor het tasten enz. zorgt voor een goed en genuanceerd onderscheidingsvermogen later. In deze tijd lijkt hoeveelheid als belangrijker gezien te worden dan kwaliteit. Wat vind jij daar eigenlijk van?