Kinderen Leren: Concentratievermogen (3)

Derde Leervaardigheid: Concentratievermogen

Concentratievermogen is een belangrijke leervaardigheid. Je moet als kind in staat zijn om je te richten op waar je mee bezig bent. Concentratie is in die zin dus een echte vaardigheid die je moet leren om alles wat er om je heen gebeurt "weg kunt denken" zodat je niet steeds afgeleid wordt.

Je schakelt dus als het ware de drukte om je heen uit en je richt jezelf op waar je mee bezig bent. Hoe beter je jezelf kunt concentreren, hoe beter je de dingen die je wilt of moet doen ook daadwerkelijk kunt doen. Word je steeds door wat er om je heen gebeurt als het ware meegesleept dan heb je niet genoeg rust om te kunnen doen wat je moet doen.

Het gaat er dus niet alleen om wat er buiten je gebeurt min of meer uit kunt schakelen. Concentratie is een vaardigheid die van binnenuit tot stand gebracht moet kunnen worden. Het lìjkt dan soms wel dat een kind door dingen die er buiten hem gebeuren, afgeleid wordt maar in wezen heeft hij van binnenuit de vaardigheid niet om zich ergens echt op te richten en de drukte buiten te houden.

Omdat concentratie ook een vaardigheid is (je doet het wel niet met je handen maar het is toch iets waar ongemerkt veel eigen activiteit voor nodig is), moet concentratie ook geoefend worden. Dat klinkt misschien raar maar het is wel zo. Kleine kinderen kunnen, als ze zich in alle rust kunnen ontwikkelen, heel geconcentreerd met iets bezig zijn. Niet voor langere tijd nog, maar het gaat wel om een intensieve activiteit. Jonge kinderen doen iets nog echt "met hart en ziel": ze zijn er helemaal bij betrokken en kunnen er ook echt in op gaan.

Veel Leerstoornissen Gaan Samen Met Concentratieproblemen

Het probleem van onze tijd is dat we eigenlijk jonge kinderen steeds verder uit die natuurlijke drang tot concentratie halen. Dat is geen kwestie van "schuld" want de maatschappij is zoals hij is. Als ouders sta je niet stil bij de effecten die dingen die wij "gewoon" vinden op kinderen kunnen hebben. In gezinnen maar ook b.v. op kinderdagverblijven is er vaak veel onrust, waar wij aan gewend zijn. Verder zijn kunnen er veel geluiden zijn, zoals een radio of tv die de hele dag aanstaat, die voor de natuurlijke processen van ontwikkeling "tegennatuurlijk" zijn.

Wij denken vaak dat jonge kinderen dat allemaal nog niet zo in de gaten hebben omdat ze er niet direct en bewust op (kunnen) reageren. Maar omdat jonge kinderen nog zo open zijn, komt alles nog zonder "filter" binnen. Door die openheid voor alles om zich heen, kan het kind niet "niet-luisteren" of niet "niet-kijken") zoals wij dat soms wel kunnen. Wij kunnen dingen filteren en er geen aandacht aan besteden. De radio kan de hele dag aangestaan hebben zonder dat we bewust gehoord hebben wat er op was. Maar soms, als we b.v. moe zijn, werkt onze "filter" minder goed, kunnen we deze omgevingsgeluiden moeilijker uitschakelen en gaan ze ons irriteren. Maar bij jongen kinderen komt alles binnen zonder dat het al die indrukken kan plaatsen of begrijpen.

Het gaat dan niet alleen om indrukken die via het gehoor binnenkomen maar ook die via het zien binnenkomen: felle kleuren, veel te veel speelgoed waar (nog) geen keuze uit gemaakt kan worden enz. Om je daar bewust van te worden, helpt het om eens rustig te gaan zitten, al je zintuigen open te zetten en alles om je heen diep op je in te laten werken. Stel je dan eens voor hoe het zou zijn als je nog maar weinig van de wereld weet en er veel dingen zijn die je nog niet kunt plaatsen of begrijpen. Je kunt je dan een gevoel krijgen van wat er op een dag zoal bij je kind binnenkomt.

Alle indrukken samen kunnen voor het kind een kakefonie van indrukken vormen waar het geen weg uit kan vinden of geen keuze uit kan maken om zich op te richten. Het zich innerlijk ergens op kunnen richten schiet dan letterlijk alle kanten uit. Raakt het kind hieraan gewend (het moet wel) dan kan die ongerichtheid een gewoonte worden met vast patronen die steeds moeilijker te doorbreken worden.

Regelmatig In Alle Rust Zelf Bezig Kunnen Zijn Is
Heel Belangrijk Voor Jonge Kinderen

Om me heen zie ik niet alleen jonge ouders maar ook b.v. opa's en oma's die het gevoel hebben dat ze de hele dag met het kleine kindje bezig moeten zijn. Misschien komt het omdat je vaak een paar dagen werkt en je de tijd die je er wel bent, aan je kind wil besteden. Je kind went er dan aan om door dingen, die van buitenaf komen, bezig gehouden te worden. Omdat wij, als volwassenen, het nut van herhaling niet meer zien, hebben we de neiging om steeds wat anders te gaan doen en mist het kind de herhaling en de oefening van de dingen nog-en-keer-en-nog-een-keer te doen.

De basis van concentratieproblemen wordt hier al gelegd. Concentratie is de kracht om enerzijds bij jezelf te kunnen blijven en anderzijds je innerlijk ergens op te kunnen richten. Bij jezelf blijven door niet door de buitenwereld steeds afgeleid te worden en jezelf op iets kunnen richten als innerlijke beweging naar buiten toe. De wereld om ons heen is vol met allerlei indrukken zodat het voor kinderen heel moeilijk kan zijn om letterlijk de vaardigheid te ontwikkelen om bij zichzelf te kunnen blijven.

Aan de andere kant kan het moeilijk zijn om tegelijkertijd die innerlijke kracht van het concentreren (zich ergens van binnenuit op richten) te ontwikkelen. Concentratie is eigenlijk een vaardigheid die twee kanten tegelijk uit gaat. Kinderen hebben die vaardigheid zeker van nature maar het lukt vaak niet meer om die twee krachten vast te houden en samen te laten werken.

Hyperactieve Kinderen Kunnen Niet Meer In De "Ruststand" Komen

De kunst in deze tijd is niet zozeer om kinderen dingen aan te bieden om zich te ontwikkelen maar om veel dingen bij ze weg te houden. De biologische en neurologische systemen hebben de rust nodig om zich op natuurlijke weg te vormen. Wij hebben de neiging om kinderen teveel en te snel bloot te stellen aan veel te veel indrukken die het nog niet aan kan en niet kan plaatsen. Het gevaar is dat het kind eraan gewend raakt om de dingen, zonder verwerking of zonder er een betekenis aan te kunnen geven, gewoon op zich af te laten komen. Het kan de vaardigheid zich echt innerlijk ergens op te moeten (lees kunnen) richten onvoldoende ontwikkelen of vasthouden en het verliest dan in belangrijke mate zijn natuurlijke mogelijkheden om zich te kunnen concentreren.

"Chaos" Veroorzaakt En Versterkt Hyperactiviteit

Voegen we later daar nog (veel) televisiekijken, gamen, harde muziek, dvd's enz aan toe dan loop je het risico dat de natuurlijke systemen "op tilt" slaan en er (steeds meer) chaos in het kind optreedt. Het kind is dan niet meer in staat om vanuit zijn innerlijk ordening aan te brengen en blijft het op die chaos meedrijven. De hersenen blijven chaotische "input" krijgen zodat er geen impulsen meer komen waardoor (weer) zoveel mogelijk structuur aangeleerd zou kunnen worden. Hersenen vormen zich door de activiteiten of impulsen die aangeboden of verwerkt moeten worden. Wordt er "rust" aangeboden of ervaren dan richten de hersenen zich eerder naar "rust". Wordt er "chaos" aangeboden dan richten ze zich eerder naar "chaos".

Je ziet ook dat chaotische kinderen vaak televisie willen kijken of computerspelletjes willen spelen omdat die aan "chaos" (in de zin van een overdosis aan indrukken die verwerkt moeten worden) waar hij aan gewend is geraakt, voldoen. Omdat deze kinderen niet meer goed in staat zijn om, vanuit zichzelf, structuur en concentratie aan te brengen, wordt de "vaardigheid concentratie" dus ook niet meer genoeg geoefend. Deze kan daarom ook niet meer gemakkelijk worden teruggewonnen. Als er op school dan om aandacht en concentratie gevraagd wordt, weten deze kinderen niet HOE ze zich moeten concentreren. Ze hebben vaak gewoonweg de ervaring of het gevoel niet meer om te weten hoe ze dat moeten doen.

Mijn advies voor ouders met kinderen die moeite hebben om zich te concentreren is, om alle "electronische activiteiten" tot een absoluut minimum te beperken zodat de natuurlijke en neurologische systemen tot rust kunnen komen. Door je kind ZELF gestructureerd dingen te laten DOEN geef je hem de gelegenheid om concentratie weer als eigen innerlijke activiteit te beleven en te gaan oefenen. Zoals ik al eerder heb geschreven: alle vaardigheden moeten geoefend worden, die komen niet aanwaaien. Concentratievermogen moet als een echte vaardigheid gezien worden die, als die niet van begin af aan geoefend en onderhouden wordt, nagenoeg verdwijnt of in ieder geval veel minder wordt. Het kind mist dan het gevoel om van binnenuit concentratie op te kunnen brengen.

Concentratie Als Een Van De Voorwaarden Voor Zelfvertrouwen Bij Kinderen

In het begin zal het gebrek aan "gemakkelijk electronisch vermaak" nogal wat "gedoe" geven omdat de meeste kinderen niet goed zullen weten hoe ze zich, op een andere manier, zelf bezig moeten houden. Ze zijn vaak al compleet afhankelijk, van vermaak dat van buitenaf komt, geworden. In wezen zijn ze "verslaafd" want het kenmerk van verslaving is dat je ergens niet meer buiten kunt.

Ze zullen waarschijnlijk in het begin hulp nodig hebben om weer te leren vanuit EIGEN initiatief en op eigen kracht dingen te doen. Maar door weer steeds actiever te worden, zullen ze meer eigen ideeën krijgen, hun eigen hersens meer gericht gaan gebruiken en zich daarbij ook motorisch veel beter ontwikkelen. Ze zullen zich daardoor ook andere leervaardigheden eigen maken en uiteindelijk rustiger worden, zich beter kunnen gaan richten en op school ook beter gaan presteren. Dat zal weer invloed hebben op hun zelfvertrouwen en gevoel voor eigenwaarde. Dan is de cirkel weer rond en zie je dat in de ontwikkeling van kinderen alles met alles samenhangt.

In de toekomst zal ik allerlei voorbeelden van activiteiten gaan beschrijven waarmee kinderen weer concentratievermogen door EIGEN ACTIVITEIT kunnen gaan ontwikkelen.

Help mij mijn blog te optimaliseren door jouw feedback te geven! Je kunt daarvoor de knop "reacties" onder aan dit bericht gebruiken. Laat het me weten als je niet wilt dat je reactie zichtbaar wordt voor anderen.